THẦN HÉPHAÏSTOS
Trong các vị thần tối cao của đỉnh Olympe, thần Thợ rèn-Héphaïstos
có một số phận khá hẩm hiu: thần dáng người không đẹp, khuôn mặt chẳng
xinh, lại mang tật ở chân, đi cà nhót cà nhắc. Thế giới thần thánh và thế giới
loài người thường gọi là vị thần Chân thọt. Nữ thần Héra thường gọi là
“thằng con què của mẹ”. Héphaïstos là con của Zeus và Héra. Nhưng có
chuyện kể rằng, Héphaïstos chỉ là con của Héra thôi chứ không phải là con
của Zeus. Vì sao lại có chuyện lạ đời như thế? Nguyên do là nữ thần Héra
tức khí với chuyện thần Zeus không cần đàn bà mà vẫn sinh ra được con,
sinh nữ thần Athéna từ trong đầu ra cho nên Héra phải “trổ tài” sinh
Héphaïstos mà không cần đàn ông, không dính líu, đụng chạm gì đến thần
Zeus. Xét kỹ chuyện này... có chỗ thần thoại quá! Bởi vì như ta đã biết, một
người có công “đỡ” cho Athéna là Héphaïstos. Chính vị thần Thợ rèn Chân
thọt này theo lệnh Zeus, giáng một nhát búa thật lực vào đầu Zeus khiến cho
đầu Zeus nứt toác ra, nhờ đó nữ thần Athéna mới có đường mà nhảy ra. Vậy
thì nếu Héphaïstos sinh sau Athéna do cái sự tức khí của Héra thì ai là người
“đỡ” cho Athéna? Chúng ta ghi nhận một sự “khảo dị” như thế để đi đến kết
luận rằng vấn đề trật tự thời gian trong thần thoại không hề đặt ra đối với trí
tưởng tưởng nghệ thuật-không tự giác của nhân dân thời cổ. Chúng ta sẽ mất
công vô ích nếu chúng ta đi tìm xem Dionysos sinh trước hay sau Héraclès.
Néoptolème con của Achille sinh vào lúc nào mà đi tham gia cuộc Chiến
tranh Troie một cách “bằng vai phải lứa” với các vị tướng thuộc thế hệ
Achille. Vì lẽ đó trong khoa folklore học có khái niệm “thời gian thần thoại”
để phân biệt đối lập lại với khái niệm “thời gian lịch sử”. Chúng ta có thể ghi
nhận thêm một môtíp của truyện cổ: sự sinh nở thần kỳ không cần bắt nguồn
từ tác động của người đàn ông. Trong gia tài truyện cổ của thế giới Hy Lạp
và Trung Cận Đông không thiếu gì những môtíp như thế. Chắc chắn rằng kỳ
tích phép màu “sự thụ thai thanh khiết” (Conception immaculée) theo đó
Đức mẹ Đồng trinh sinh ra Chúa Hài đồng trong thần thoại Thiên Chúa giáo
có họ hàng gần xa gì đó với những chuyện tương tự như chuyện Zeus sinh ra
Athéna, Héra sinh ra Héphaïstos trong mối quan hệ “đơn phương” như thế.
Chuyện Héphaïstos đích thực do ai đẻ đã lôi thôi như vậy. Đến
chuyện cái chân què của Héphaïstos cũng không kém phần rắc rối. Người
xưa kể rằng, sau khi sinh nở xong, nữ thần Héra thấy đứa con mình hình thù
xấu xí quá, lại thọt chân, bực mình cầm luôn thằng bé quẳng ngay xuống
trần, Héphaïstos từ chín tầng mây rơi xuống... vương quốc của thần
