Anthestéries rồi”. Cũng trong ngày Tết Hội này, cửa đền thờ những vị thần
Olympe đóng lại, cửa các gia đình cũng đóng lại và tất cả đều được trát nhựa
thông, còn mọi người đều đi tìm lá mận gai về để nhai. Họ tin rằng có làm
như thế thì mới tránh được những mối nguy hiểm do những người ngoại lai
đưa tới (!) “Ngày liễn” chủ yếu dành cho việc cúng tế thần Hermès
Psychopompe (Hermès Người đưa dẫn linh hồn). Trong “Ngày liễn”, suốt
đêm nhân dân tổ chức những đám rước vui nhộn, chơi đùa náo nhiệt, tự do,
phóng túng.
5 - Hội tháng Élaphébolion mở vào quãng tháng ba, tháng tư còn gọi
là Hội lớn Dionysos (Grandes Dionysies) hay Hội trên tỉnh (Dionysies de la
ville; Dionysies urbaines). Hội mở ở đô thị Athènes. Hội mở quãng sáu, bảy
ngày, rất to, thu hút đông đảo người ở tứ xứ về dự. Trong thời gian mở hội,
chính quyền ân xá cho các phạm nhân, không bắt bớ, giam giữ người, không
đi thu thuế để cho mọi người có thể dự hội. Dưới thời Périclès
cầm quyền,
nhà nước Athènes còn cấp tiền cho công dân của đô thị đi xem diễn bi kịch
(lúc đầu một buổi, sau cả ba buổi). Sự hào phóng đó của nhà nước Athènes
gắn liền với địa vị kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của nó: trung tâm của
thế giới Hy Lạp từ sau cuộc chiến Hy Lạp-Perse (500 - 441 TCN). Những
sân khấu ngoài trời để diễn bi kịch làm bằng đá có chỗ ngồi bậc thang như ở
sân vận động ngày nay dựa vào sườn núi với quy mô to lớn, có tới hàng chục
nghìn chỗ ngồi
được xây dựng bắt đầu từ thời kỳ này. Chương trình ngày
hội như sau: Ngày đầu là lễ rước tượng thần Dionysos từ đền Léné ra đền
thờ Dionysos ở gần khu vườn Académos
. Ngày thứ hai và ngày thứ ba là
cuộc thi biểu diễn của các hội đồng ca Dithyrambe. Ba ngày sau là thi biểu
diễn bi kịch. Hội lớn Dionysos mở sau hội lớn Panathénées sáu ngày. Hai
hội này là hai hội to nhất, quan trọng nhất của đời sống văn hóa-xã hội của
nhà nước Athènes. Nó thu hút đông đảo khách phương xa từ những thành
bang trên bán đảo Hy Lạp cho đến những thành bang trên mặt biển Égée, rồi
ở vùng ven biển Tiểu Á và cả những thành bang ở đảo Sicile, ở miền Nam
nước Ý (xưa gọi là Đại Hy Lạp) về dự.
Hội Dionysos thể hiện những quan niệm tôn giáo của người Hy Lạp
cổ xưa. Những nghi lễ diễn xuất tôn giáo thầm kín, những đám rước, những
đội đồng ca Dithyrambe tế thần và những tập tục khác thể hiện nỗi buồn, cái
bi đối với cuộc đời gian truân, khổ ải và cái chết của Dionysos như là cái
chết của thiên nhiên, thể hiện niềm vui, cái hài đối với sự tái sinh của
Dionysos như là sự tái sinh của thiên nhiên. Những cảm xúc buồn rầu,
thương cảm đã là yếu tố đầu tiên của quá trình hình thành bi kịch. Còn
những cảm xúc vui tươi, phấn khởi, hào hứng “say”, “bốc”, “tếu”, phóng
túng là những yếu tố đầu tiên của quá trình hình thành hài kịch. Hài kịch
