gọi là văn hóa Na, chúng ta thường nghe nói đến lễ Na là bởi vậy. Lễ Na
chính là một loại lễ cúng mà khi tiến hành phải đeo mặt nạ. Vào thời cổ đại,
phạm vi phổ biến của lễ Na rất rộng, bao trùm cả một vùng rộng lớn từ khu
vực tây nam, lưu vực Trường Giang, lưu vực Hoàng Hà cho đến lưu vực
Nộn Giang, ở đâu cũng tiến hành hoạt động tâm linh này. Cùng với sự phát
triển của lực lượng sản xuất và xã hội, lễ Na dần biến mất ở các khu vực
tương đối phát triển về mặt kinh tế. Tuy nhiên, ở khu vực tây nam hoang
vắng, đặc biệt là ở những vùng dân tộc thiểu số, dân chúng vẫn tin vào sức
mạnh linh thiêng của lễ Na. Trong lễ Na, mặt nạ đóng vai trò nổi bật.
Phong trào lễ Na thịnh hành vào thời Thương Chu. Để tỏ lòng thành kính
đối với tổ tiên trong lễ Na, người chủ trì buổi lễ là Phương Tương Thị phải
đeo mặt nạ 'bốn mắt vàng'. Sách 'Chu lễ Hạ cung' viết: 'Phương Tương Thị
đeo bao tay da gấu, bốn mắt vàng, mặc xiêm áo đen, cầm thương giương
thuẫn, vào lúc tiến hành lễ nghi, chỉ huy trăm tôi tớ dùng Sách Thất xua
đuổi tà ma.' Đời sau thần thánh hóa Phương Tương Thị lên thành biểu
tượng trừ tà đuổi dịch, tiêu tai nạp cát. Về phần cái mặt nạ vàng ba mắt này,
tôi nghĩ là có vai trò tương tự như vậy, có lẽ được dùng trong lễ Na của đế
quốc Inca, là vật mang nặng sắc thái tâm linh."
Tuyền béo nói: "Nếu mặt nạ tổ tiên chúng ta dùng có bốn con mắt, còn
của bọn họ chỉ có ba, điều này đã chứng tỏ người Inca có địa vị thấp hơn
chúng ta, thuộc vai vế con cháu. Chẳng phải lão già họ Vương đã nói toàn
bộ thổ dân châu Mỹ đều là con cháu đời sau của di dân triều nhà Thương
hay sao, có hai cái mặt nạ do tổ tiên để lại giống nhau cũng chẳng có gì là
lạ."
Trong lúc chúng tôi nói chuyện, Adong vẫn trốn biệt ở trong góc lều.
Khi nhìn thấy tên tù trưởng đi vào, gã hoảng sợ tới mức co rúm người lại.
Tần bốn mắt hỏi gã một vài câu, sau đó bảo với tôi, trình độ ngoại ngữ của
Adong có hạn, gã không biết nhiều tiếng Tây Ban Nha, tiếng Anh thì chỉ đủ
để giao tiếp. Đại khái gã chỉ biết được lũ người nguyên thủy đã giết chết rất
nhiều nhân viên trong tổ khảo cổ, từ người quay phim cho đến lính đánh
