THIÊN 04 HÌNH
Tôn Tử nói:
Trước kia người giỏi dụng binh đánh giặc, trước tiên phải không để bại, sau
mới đánh bại kẻ địch. không để bại là do mình, giành chiên thắng là tại địch.
Thế nên người giỏi dụng binh có thể làm kẻ địch không thắng được mình,
nhưng không chắc làm kẻ địch bị ta đánh thắng. Cho nên nói thắng lợi có thể
dự kiến nhưng không nhất thiết đòi hỏi được (tối nghĩa quá:"thắng khả tri,i nhi
bất khả vi") không thể thắng được thì thủ, có thể thắng được thì công. Thủ là
do chưa đủ điều kiện, công là khi điều kiện có thừa.
Người giỏi thủ ém quân tại các loại địa hình, người giỏi công phát huy mọi
thế mạnh, thế nên bảo toàn được lực lượng mà vẫn toàn thắng ("thiện thủ giả,
tàng ư cửu địa chi hạ, thiện công giả, động ư cửu thiên chi thượng"). Dự đoán
chiến thắng mà không hơn nhiều người thì chưa gọi là giỏi trong những người
giỏi, thắng 1 trận mà thiên hạ gọi là giỏi thì cũng chưa gọi là giỏi trong những
người giỏi.. Cũng như nhấc một cọng lông thì không kể là khoẻ, nhìn thấy nhật
nguyệt không kể là mắt tinh, nghe được sấm sét không kể là tai thính. Thời
xưa, người giỏi dụng binh thường đánh bại kẻ địch dễ thắng nên việc giành
được chiến thắng ấy không được tiếng là trí dũng. Chiến thắng của họ là
không có gì phải nghi ngờ vì nó dựa trên cơ sở tất thắng kẻ địch đã lâm vào
thế thất bại. Cho nên người giỏi dụng binh bao giờ cũng đặt mình vào thế bất
bại mà cũng không bỏ qua cơ hội nào để thắng địch. Vì vậy, đội quân chiến
thắng bao giờ cũng tạo điều kiện để thắng, sau mới giao tranh, đội quân chiến
bại thường giao tranh tranh trước, sau mới tìm chiến thắng bằng sự cầu may.
Người giỏi dụng binh có thể từ các mặt tu sửa cái lẽ không thể thắng để nắm
được quyền quyết định sự thắng bại. Phép dụng binh là: Thứ nhất là "độ", thứ
hai là "lượng", thứ 3 là "số", thứ 4 là "xứng", thứ 5 là "thắng". Tính thế sinh
độ, độ sinh lượng, lượng sinh số, số sinh xứng, xứng sinh thắng. Thắng binh
dùng "dật" đánh "thù", bại binh dùng "thù" chống "dật". Người chiến thắng là
người có quân lực hùng mạnh, chỉ huy tác chiến dùng binh như tháo nước đổ
