xỏ vòng lớn vào dây, cho người sang sông trước đứng ở trên bờ mà kéo qua
sông; hoặc có thể dùng chum to, buộc lại làm cái bè chum; hoặc là dùng da dê
lột cả con làm cái túi da, thổi hơi vào trong rồi thắt các miệng túi lại, mỗi túi có
thể trở 2 người; hay là dùng mấy túi buộc lại thành bè, cũng có thể trở người
sang được. Đội ngũ qua sông y theo phép vượt núi vậy.
Quân đi chỗ bùn lầy rất sâu, người ngựa khó tiến, dùng cây cỏ rải trên mặt
đường, sau dùng đất kho rải lên, rộng hẹp tùy thời, người ngựa đều có thể qua
được.
Quân đi có xe vận tải, hay phải khuân vác các vật lương thảo nhẹ nặng, thì
đều đi ở giữa đường, bị mưa thì dùng giáp đội yểm hộ, sợ bị hại lương thảo của
ta.
Quân đi gặp nước mà lấy múc nấu cơm, nên sai người bị tội chết hay con vật
sắp bỏ uống thử nước ấy trước xem, sợ có người thả thuốc độc vào, người
ngựa uống có khi bị chết. Qua sông cũng thử như thế.
Đi đường bùn lầy, trước sai người thăm qua, sợ có thả chông gai và đào hố
sâu ở trong bùn, hay có ngăn tháo nước ở thượng lưu. Ngày xưa người Man Di
là Trí Cao
1
thả chông ở trong bùn và Hàn Tín đã xẻ tháo nước ngăn mà chém
Long Thư.
Thuyền sang sông lớn, trước hết sai người dò xét, sợ quân giặc trước dùi
ngầm lỗ để làm chìm đắm quân ta.
Quân đi vào nơi rừng núi rậm rạp, phải đề phòng có phục binh. Trước nên
chọn quân khỏe mạnh 2, 3 trăm người lẻn đi vào nơi hiểm trở không có phòng
bị để chẹt giữ đường ra; lại chọn người mạnh dạn đi tìm tòi ở đường, hoặc từ
ngọn cây hay núi cao sai người trông xa, biết rõ không có quân ẩn phục, thì
chia binh trước sau để làm chiêu
2
, rồi sau mới cho xe cộ và những người già
nhỏ đi trước, quân bộ kế tiến. Qua sông cũng như thế.
Quân đi, gặp rãnh hố rộng dăm ba trượng, người ngựa không thể qua được,
thì sai trong quân mỗi người cầm một cái cọc gỗ và một bó cỏ hay củi, chuyền
nhau lấp đi, thế thì có thể qua được ngay.
Răn sự tiết lộ. Phàm ra quân đi đánh dẹp, chỉ sai thu nhặt hành trang,
không cho biết sai đi nơi nào, sợ có kẻ gian dò thám cho giặc biết trước mà
phòng bị, lại đánh chặn quân ta. Như muốn đi sang phía đông-nam để
