giá thấp khả năng của tương lai rất xa so với chiều hướng ban đầu (bên
cạnh các thiên kiến khác mà đôi lúc có sử dụng đến hiệu ứng kép). Để có
được một ví dụ rõ ràng, hãy nghĩ xem có bao nhiêu người li hôn. Hầu hết
những người này đều quen với số liệu thống kê cho rằng khoảng 1/3 và 1/2
các cuộc hôn nhân là thất bại - điều mà các bên liên quan đã không dự đoán
khi quyết định gắn bó cuộc đời với nhau. Dĩ nhiên, “không phải chúng ta”,
bởi “chúng ta vẫn xoay xở tốt” (cứ như thể những người kia không biết
xoay xở vậy).
Xin lưu ý độc giả rằng tôi không kiểm tra mức độ hiểu biết của mọi
người, mà đánh giá sự khác nhau giữa những điều con người thực sự biết
và mức độ mà họ nghĩ là mình biết. Điều này làm tôi nhớ đến một phương
pháp mà mẹ tôi thường dùng làm trò đùa mỗi khi tôi muốn trở thành nhà
kinh doanh. Luôn châm biếm về sự tự tin (nhận thức được) của tôi, mặc dù
chẳng cần phải nghi ngờ về khả năng của tôi, nhưng bà đã tìm cách khiến
tôi cười lăn cười bò. Bằng cách nào? Người nào tìm cách mua tôi với mức
giá tôi thực sự xứng đáng và tìm cách bán ra với mức giá mà tôi nghĩ là
mình xứng đáng sẽ có thể bỏ túi một khoản chênh lệch lớn. Mặc dù tôi luôn
tìm cách thuyết phục bà về đức tính khiêm nhường bên trong con người
mình và sự bất an ẩn sau vẻ ngoài tự tin đó, và dù tôi luôn khẳng định rằng
mình là một người sống nội tâm, nhưng bà vẫn cứ hoài nghi. Nội tâm, “lội”
tâm, bà vẫn trêu như thế trong thời gian tôi viết cuốn sách này và cho rằng
tôi hơi xông xáo quá.
SỰ MÙ TỊT VỀ THIÊN NGA ĐEN ĐANG TRỞ
LẠI
Cách thử nghiệm đơn giản trên cho thấy sự hiện diện của một xu hướng
ăn sâu trong bản chất con người là đánh giá quá thấp các yếu tố ngoại lai -
hoặc các Thiên Nga Đen. Nếu được để tự mình quyết định, chúng ta có xu
hướng cho rằng những gì xảy ra mỗi thập kỷ thực chất chỉ xảy ra một lần
trong mỗi thế kỷ, và hơn nữa, chúng ta biết điều gì đang diễn ra.
