Tôi yêu cầu những người tham dự cố gắng phân loại số lượng sách trong
thư viện Umberto Eco - con số mà như chúng ta đã biết từ Phần giới thiệu
đến Phần 1 là 30.000 đầu sách. Không ai trong số 60 người tham dự có thể
thực hiện việc phân loại đủ để bao gồm cả con số thực tế (tỷ lệ sai số 2% đã
biến thành 100%). Trường hợp này có thể bị tính sai, nhưng sự tính toán
không chính xác đó được khẳng định bởi một số đông khác thường. Thật
thú vị là đám đông đó đã sai ở mức rất cao và rất thấp: một số đưa ra chuỗi
giá trị ở mức từ 2.000 đến 4.000; một số khác từ 300.000 đến 600.000.
Thật ra, những ai đã được cảnh báo về bản chất của thử nghiệm này có
thể chọn giải pháp an toàn và đưa ra chuỗi giá trị từ 0 đến vô cùng; nhưng
như vậy sẽ không còn là “xác định các hệ số” nữa vì sẽ không chuyển tải
được bất kỳ thông tin nào, và cũng không đưa ra được một quyết định có
hiểu biết nào theo cách đó. Trong trường hợp này, sẽ danh dự hơn nếu một
người chỉ cần nói, “Tôi không muốn tham gia cuộc chơi này vì chẳng có tí
khái niệm nào”.
Không có gì lạ khi tìm thấy các phản ví dụ - những người quá cường
điệu theo hướng ngược lại và đánh giá quá cao tỷ lệ sai số của mình: bạn có
thể có một người anh họ đặc biệt cẩn thận về những điều anh ta nói, hoặc
có một giáo sư sinh học thể hiện tính khiêm nhường đến mức vô lý. Đối
tượng mà tôi muốn thảo luận ở đây là bình quân dân số, chứ không phải
một cá nhân riêng lẻ nào. Có đủ các biến số quanh mức trung bình này để
đảm bảo có được các phản ví dụ đặc biệt. Những người như thế thuộc thiểu
số - và, thật đáng buồn, vì không dễ dàng trở nên nổi bật nên có vẻ như họ
chẳng có vai trò ảnh hưởng nào trong xã hội.
Sự kiêu ngạo trí thức có tác dụng kép: chúng ta đánh giá quá cao những
điều mình biết, và đánh giá quá thấp sự bất định, bằng cách đè nén chuỗi
trạng thái bất định có thể xảy ra (tức là làm giảm không gian của những
điều không biết).
Các ứng dụng của tình trạng không chính xác này vượt ra ngoài mục
đích theo đuổi kiến thức: hãy nhìn vào cuộc sống của những người xung
quanh mình. Rõ ràng, mọi quyết định liên quan đến tương lai đều có thể bị
ảnh hưởng bởi điều đó. Chứng bệnh kinh niên của loài người là luôn đánh
