Và “quá trình sinh sản” thật sự vô cùng đơn giản nhưng lại chẳng liên
quan gì đến mô hình tuyến tính! Một số bộ phận của nó dường như là theo
tuyến tính và chúng ta bị đánh lừa bởi cách ngoại suy trong một đường
thẳng.
Trong kinh tế học chính thống, tính lý trí trở thành một sự trói buộc. Các
nhà kinh tế học theo chủ nghĩa Plato bỏ qua thực tế là con người có thể
thích làm điều gì đó hơn là tối đa hóa lợi ích kinh tế của mình. Điều này
dẫn đến các kỹ thuật toán học như “tối đa hóa”, hay “tối ưu hóa”, mà theo
đó Paul Samuelson đã xây dựng phần lớn các công trình của mình. Sự tối
ưu hóa bao gồm việc tìm ra cách giải quyết tối ưu về mặt toán học mà một
chủ thể kinh tế có thể theo đuổi. Ví dụ, đâu là số lượng “tối ưu” bạn nên
dùng cho các cổ phiếu? Nó liên quan đến toán phức tạp (complicated
mathematics) và do đó làm tăng rào cản đối với các học giả được đào tạo
ngoài lĩnh vực toán học. Tôi không phải là người đầu tiên nói rằng sự tối ưu
hóa này gây cản trở cho khoa học xã hội bằng cách hạ thấp nó từ lĩnh vực
tư duy trí tuệ mà nó đang hình thành sang một nỗ lực ở mức “khoa học
chính xác”. Với cụm từ “khoa học chính xác”, tôi muốn nói đến vấn đề
công nghệ hạng hai đối với những người muốn giả vờ rằng họ thuộc khoa
vật lý - cái gọi là sự đố kỵ với vật lý (physics envy). Nói cách khác, đó là
trò gian lận trí thức.
Sự tối ưu hóa là một trường hợp về mô hình vô trùng (sterile modeling)
mà chúng ta sẽ thảo luận thêm ở Chương 17. Mô hình này không có ứng
dụng thực tiễn (hay lý thuyết) nào, do đó về nguyên tắc, nó trở thành một
cuộc cạnh tranh cho các vị trí viện sĩ hàn lâm, một cách để mọi người cạnh
tranh với mô hình sức mạnh toán học (mathematical muscle). Nó giúp giữ
chân các nhà kinh tế học thuộc trường phái Plato tránh xa các hộp đêm và
dành thời gian để giải các phương trình. Bi kịch đó là Paul Samuelson, một
bộ óc nhanh nhạy, được cho là một trong những học giả thông minh nhất
thuộc thế hệ của ông. Rõ ràng, đây là một trường hợp đầu tư chất xám hết
sức tồi tệ. Cụ thể, Samuelson đã đe dọa những người chất vấn các kỹ thuật
của mình bằng tuyên bố “Những người có khả năng, hãy làm khoa học, còn
những người khác, hãy làm về phương pháp luận”. Nếu biết về toán học,
