nói về đất nước xa xưa, thưởng thức những món ăn truyền thống trong bầu
không khí của nền âm nhạc dân tộc. Họ luôn có những ý nghĩ phản thực
trong đầu, tạo ra nhiều kịch bản thay thế mà lẽ ra đã có thể giúp ngăn chặn
những sự chia cắt trong lịch sử, chẳng hạn như “nếu người Shad không đưa
gã bất tài này lên làm thủ tướng thì giờ đây chúng ta vẫn đang ở quê hương
của mình”. Có vẻ như sự biến động lịch sử đó xuất phát từ một nguyên
nhân cụ thể, và hẳn con người có thể tránh được thảm họa đó nếu loại bỏ
được nguyên nhân cụ thể kia. Vì thế, giờ đây, khi gặp bất cứ một người tị
nạn nào, tôi đều tìm cách dò hỏi thông tin về hành vi của họ trong quãng
thời gian tị nạn. Hầu như tất cả đều hành xử theo cùng một cách.
Người ta cũng nghe vô số câu chuyện về người dân Cuba với những
chiếc vali còn vơi phân nửa, những người chuẩn bị cho hành trình tị nạn
đến Miami trong thập niên 60 chỉ để ở tạm “vài ngày” sau khi chính quyền
Castro được thiết lập. Tương tự, nhiều người Iran tị nạn đến Paris hay Luân
Đôn để lẩn tránh nhà nước Cộng hòa Hồi giáo mới ra đời năm 1978 cứ nghĩ
chuyến đi của mình chỉ là một kỳ nghỉ ngắn ngày. Thế rồi, sau hơn một
phần tư thế kỷ, chỉ còn một vài người mong chờ ngày trở về. Nhiều người
Nga rời Tổ quốc đến Berlin năm 1917 - ví dụ như nhà văn Vladimir
Nabokov - tưởng như được trở về cố quốc sau một thời gian ngắn, trong
khi bản thân nhà văn thiên tài này đã sống cả đời trong những ngôi nhà tạm
bợ, sang trọng có, tồi tàn có, cho đến khi qua đời tại khách sạn Montreux
Palace, Lake Geneva.
Dĩ nhiên, có một mơ tưởng nào đó trong số các lỗi dự báo này, sự hy
vọng mù quáng, nhưng cũng có cả vấn đề về kiến thức nữa. Rõ ràng, người
ta không thể dự đoán được nguyên nhân gây ra xung đột của người Li băng,
tuy nhiên, cách mà mọi người tranh luận khi nghiên cứu những sự kiện này
lại khẳng định một điều rằng: hầu hết những ai quan tâm đều có vẻ như tin
chắc rằng họ hiểu được điều gì đang diễn ra. Mỗi ngày trôi qua mang đến
những sự kiện hoàn toàn nằm ngoài dự đoán của họ, nhưng họ lại không
nhận ra rằng chúng không phải là thứ mình đã dự đoán. Phần lớn những gì
đã xảy ra đều được cho là hoàn toàn điên rồ so với quá khứ. Tuy nhiên, sau
đó, có vẻ như không còn ai cho nó là điên rồ nữa. Chính sự hợp lý khi nhìn
