xã hội, và những thứ họ gọi là các thác nước thông tin - điều mà tôi cũng
đồng ý.
Tính vạn vật là một trong những nguyên nhân khiến các nhà vật lý học
nhận thấy định luật lũy thừa có liên quan đến các điểm tới hạn là điều đặc
biệt thú vị. Ở đây có nhiều tình huống, cả trong lý thuyết các hệ thống động
lực lẫn cơ học thống kê, nơi mà nhiều thuộc tính của động lực học quanh
các điểm tới hạn đều phụ thuộc vào các chi tiết của hệ thống động lực cơ
bản đó. Số mũ ở điểm tới hạn có thể giống đối với nhiều hệ thống trong
cùng nhóm, cho dù nhiều khía cạnh khác của hệ thống đó có khác biệt đi
nữa. Tôi hầu như đồng ý với khái niệm về tính vạn vật này. Rốt cuộc, cả ba
tác giả đều khuyến khích chúng ta ứng dụng các kỹ thuật của vật lý thống
kê, né tránh toán kinh tế và các phân phối không mang tính thang bậc theo
kiểu đường cong Gauss như tránh dịch bệnh, và tôi vô cùng đồng ý với họ.
Nhưng bằng cách sản sinh và tăng cường độ chính xác, cả ba tác giả đều
rơi vào cái bẫy của việc không phân biệt được giữa quy trình hướng về phía
trước và quy trình ngược về sau (giữa vấn đề này và một vấn đề ngược lại
với nó) - đối với tôi, đây chính là tội lỗi lớn nhất về khoa học và nhận thức
luận. Nhưng không chỉ riêng ba tác giả này; hầu như những ai làm việc với
các dữ liệu nhưng không đưa ra quyết định dựa trên những dữ liệu đó đều
có xu hướng mắc cùng tội lỗi này - một biến thể của lối liên tưởng ngụy
biện. Khi không có một quy trình phản hồi, bạn nhìn vào các mô hình và
cho rằng chúng chứng thực cho thực tại. Tôi tin vào ý tưởng của ba cuốn
sách này, nhưng không tin tưởng vào cách chúng được sử dụng - và dĩ
nhiên là không tin vào độ chính xác mà các tác giả gán cho chúng. Trên
thực tế, lý thuyết về độ phức tạp cần phải khiến cho chúng ta nghi ngờ hơn
đối với các tuyên bố khoa học về các mô hình thực tiễn chính xác. Nó
không khiến cho tất cả các thiên nga đều có màu trắng, và là thứ có thể dự
đoán được: nó chỉ khiến cho thiên nga có màu xám, và chỉ màu xám mà
thôi.
Như tôi đã nói trước đó, về mặt nhận thức luận, thế giới đúng là một nơi
hoàn toàn khác đối với một người theo chủ nghĩa kinh nghiệm từ dưới lên.
Chúng ta không có sự xa xỉ được ngồi xuống để đọc phương trình chi phối
