Điều này cho thấy: tôi có thể đưa ra các suy luận về những điều mình
không nhìn thấy trong dữ liệu, nhưng chúng vẫn thuộc phạm vi những điều
có thể xảy ra. Đâu đó có một cuốn sách bán chạy nhưng không ai nhìn thấy
- một cuốn sách không có trong dữ liệu quá khứ nhưng bạn cần phải tính
đến. Hãy nhớ lại quan điểm mà tôi đã trình bày ở Chương 13: nó khiến cho
việc đầu tư vào một cuốn sách hay một loại thuốc sẽ tốt hơn so với gợi ý từ
số liệu thống kê về các dữ liệu quá khứ, nhưng điều đó có thể biến các
khoản thua lỗ trên thị trường chứng khoán trở nên tồi tệ hơn so với những
gì quá khứ hiển thị.
Bản chất của chiến tranh là mang tính phân dạng (fractal). Có khả năng
sẽ xảy ra một cuộc chiến có sức hủy diệt lớn hơn nhiều so với Thế chiến
thứ hai, có thể không chắc chắn nhưng không phải là không có khả năng
đó, dù trước đây chưa từng xảy ra một cuộc chiến nào như thế
Thứ hai, tôi sẽ lấy ví dụ minh họa từ thiên nhiên để khẳng định quan
điểm về độ chính xác. Trong chừng mực nào đó, một ngọn núi cũng tương
tự một hòn đá: nó có mối quan hệ với một hòn đá - thứ có cùng họ nhưng
không giống hệt nhau. Từ để mô tả những nét tương đồng đó là tự biến đổi
(self-affine) chứ không phải tự đồng dạng (self-similar), nhưng Mandelbrot
gặp khó khăn trong việc chuyển tải khái niệm về mối quan hệ này, và cụm
từ “tự đồng dạng” chuyển tải ý nghĩa về sự giống nhau cụ thể thay vì sự
giống nhau do cùng họ. Như đối với núi và hòn đá, sự phân bổ tài sản trên
1 tỷ đô-la không hoàn toàn giống với sự phân bổ tài sản dưới 1 tỷ đô-la
nhưng cả hai đều có “tính chất giống nhau”.
Thứ ba, như tôi đã nói từ trước, có nhiều tài liệu về thế giới vật lý kinh tế
(tức là việc ứng dụng vật lý thống kê vào các hiện tượng kinh tế xã hội)
phục vụ cho việc xác định tầm cỡ đó, phục vụ việc rút ra những con số từ
thế giới của các hiện tượng. Nhiều người có gắng để tỏ ra mình có khả
năng dự đoán, nhưng than ôi, chúng ta không thể dự đoán “các giai đoạn
chuyển tiếp” thành các cuộc khủng hoảng hoặc các trường hợp ảnh hưởng
xấu. Didier Somette, bạn tôi, cố gắng tạo ra các mô hình dự đoán - điều tôi
rất thích ngoại trừ việc không thể sử dụng chúng để dự đoán - nhưng đừng
nói với anh ấy nhé, có thể anh ấy sẽ ngưng làm việc đó. Việc tôi không thể
