THIÊN NGA ĐEN - Trang 59

ông ta thường mô tả họ bằng các cụm từ “văn hóa thấp”, “không có kiến
thức” và “dốt toán”, bởi vì, khác với những đồng nghiệp châu Âu, người
Mỹ không bắt buộc phải chuyên sâu về các bài tập phương trình và những
cấu trúc mà các “học giả vừa phải” ấy gọi là “văn hóa cao” - giống như
kiến thức từ chuyến đi đầy cảm hứng (và trọng tâm) đến nước Ý của
Goethe, hay hiểu biết sâu sắc về trường hội họa Delft. Tuy nhiên, người
đưa ra các phát ngôn này rất có khả năng đang nghiện dùng iPod, mặc quần
jean xanh, xài chương trình Microsoft Word để ghi lại những tuyên bố “đầy
tính văn hóa” trên máy tính của mình, thi thoảng lang thang trên Google để
tìm kiếm thông tin cho bài luận văn. Quả nhiên, sự sáng tạo của nước Mỹ
hiện đang lớn hơn rất, rất nhiều so với quốc gia của những người thích
thăm thú bảo tàng và giải phương trình. Đất nước này cũng bao dung hơn
rất nhiều đối với hành động vá lỗi từ dưới lên và phương pháp thử sai. Và
quá trình toàn cầu hóa đã cho phép nước Mỹ tập trung chuyên môn vào
khía cạnh sáng tạo của mọi việc, vào quá trình sản sinh ra các quan niệm và
ý tưởng, nghĩa là phần có tính thang bậc của sản phẩm và, theo xu hướng
ngày càng tăng, xuất khẩu việc làm ra nước ngoài, tách những thành phần
có tính thang bậc thấp hơn và chuyển giao chúng cho những ai muốn được
trả lương theo giờ. Tiền trả cho người thiết kế đôi giày luôn cao hơn rất
nhiều so với thù lao của người sản xuất: Nike, Dell và Boeing kiếm được
tiền chỉ nhờ vào công việc tư duy, tổ chức và cung cấp những bí quyết cùng
ý tưởng trong khi công việc nặng nhọc nhàm chán sẽ được giao cho nhà
máy ở các quốc gia đang phát triển; còn kỹ sư ở những nước có truyền
thống học tập và giỏi toán thì đảm nhận các công việc kỹ thuật chẳng có gì
sáng tạo. Nền kinh tế Mỹ đã phát triển chủ yếu nhờ vào việc tạo ra ý tưởng
- điều giải thích lý do vì sao việc mất đi công việc sản xuất gia công lại gắn
liền với sự gia tăng chất lượng cuộc sống. Rõ ràng, trở ngại của nền kinh tế
thế giới, nơi phần thưởng luôn dành cho các ý tưởng, chính là sự bất công
ngày càng cao giữa những người tạo ra ý tưởng trong bối cảnh vai trò của
cơ hội và may mắn ngày càng lớn - tuy nhiên, tôi để dành phần tranh luận
về kinh tế xã hội cho Phần 3 và ở đây chỉ tập trung nói về kiến thức.