Thì oan nghiệt ấy ai bàn làm chi?
Lời bàn của Thánh Thán
Xưa kia Bá Nha có khúc đàn lưu thủy cao sơn, sau khi Tử Kỳ đã chết thì không dạo
đàn nữa, khiến đời sau thuật chuyện, nghĩ đến đau lòng, ai không vì đó mà than:
Sao ta không được đồng thời, để gặp Bá Nha, kết bạn tri ân! Hỡi ơi! Sao mà nói
nghe dễ dàng thế nhỉ? Vì ta xét đến nghĩa thanh âm rất là vi diệu, xét tới rất khó,
xin đừng nói dễ mà biết thẩm âm, so đến văn chương thấy dễ hơn nhiều, vì trong
văn chương đời nay còn dễ xem hơn nữa một tầng, như các Sử quan này, thử mở
con mắt minh nguyệt và giở trái tim châu ngọc, uốn ngọn lưỡi sán hoa mà giải
truyện Thủy Hử của Thi Nại Am tiên sinh thì lựa là phải nghe đàn Bá Nha, mới phải
là nghe tiếng đàn mà biết ý nhã?
Đây xen đến án mạng Tống Giang giết Bà Tích, tác giả phải dùng đến nhiều bút
mực, trăm nghìn khúc chiết, đưa lại cho Tống Giang việc giết người, do lòng văn
của tác giả, muốn làm cho Tống Giang phải bỏ Vận Thành đi đến Thương Châu,
khi đó Trương Tam thì muốn tróc nã mà Huyện Quan lại muốn dong tha, nếu khi ấy
không có Trương Tam làm thầy dùi cho sọm già, để Huyện Quan đổ tội cho Đường
Ngưu Nhị, há rằng đem những văn tự hồi trên, để nói về Đường Ngưu Nhị tất cả
hay sao? Phải tả Trương Tam để thầy dùi sọm già, chủ bắt Tống Giang, để làm cốt
truyện mà tả Huyện Quan với mọi người trong thành, để hết sức bênh vực Tống
Giang mà sợ rằng phải đến tróc nã, để làm thêm văn, cho đủ câu chuyện. Nếu
Trương Tam không thầy dùi thì sọm già không thưa kiện mà sọm già không thưa
kiện thì Huyện Quan chẳng bắt nữa, Huyện Quan không bắt nữa thì Tống Giang
không phải trốn, Tống Giang không phải trốn thì không đưa ra chuyện Võ Tòng,
câu chuyện phải dính líu nhau như thế, sao người đời xem đến chuyện này, còn cứ
chê trách Quan Huyện, bực tức Trương Tam mà còn tự cho mình hiểu nổi Bá Nha
thì than ôi! Còn biết Bá Nha là bậc người nào? Tả hai người Chu Đồng, Lôi Hoành
đều có tâm sự, đều có pháp văn, lại đều chẳng như nhau mà đều hết sức, từng câu
đều thoáy ý, cùng với khi tha Tiều Thiên Vương, chính là một dạng kỳ bút, lại là hai
dạng kỳ bút, cho nên cái tài của kẻ tài, ta không biết đến đâu mà hạn lượng nổi.
