luyện đồng và cả xưởng chế tạo đồ xương. Xưởng luyện đúc gang có quy
mô lớn nhất là ở phía nam thành phố, diện tích chiếm đất phải tới một triệu
hai mươi vạn thước vuông, trên mảnh đất rộng đó mọc lên la liệt nào là lò
cao, nào là lán thợ, chỗ thì bằng lều bạt, chỗ thì lợp tranh, quặng sắt, đá vôi,
than củi nối nhau theo từ Nam Sơn chở đến, kẻ gánh người khiêng, xe chở
ngựa thồ, ùn ùn như nước chảy. Những người thợ đã lần lượt nạp những
thứ nguyên liệu và chất đốt ấy vào những chiếc lò cao nhỏ, nhóm lửa lên
rồi ra công dùng bễ mà thổi gió vào. Bễ là một cái dụng cụ thổi gió vào lò,
trên dưới là hai tấm gỗ, ở giữa nối bằng một tấm da tạo thành một cái túi có
thể dãn nở được, phía sau của tấm gỗ, trên gắn liền với một cái chuôi dài để
đạp chân lên đó, cái túi ấy lên xuống phập phồng mà sinh ra gió. Gọi là bễ
liền tức là nối những cái bễ riêng lẻ ấy lại với nhau rồi nhiều người cùng
đạp chân vào để cho được nhiều gió, ngọn lửa sẽ lớn, nhiệt độ sẽ cao.
Người đạp bễ, người nạp liệu, người coi lò, người ra gang… ai cũng đều bị
khói hun lửa táp, người nào người ấy đen như quỷ sứ, chỉ còn có đôi mắt
họ là luôn luôn ngời sáng và nhờ đó nói với mọi người rằng: Họ là người
chứ không phải là ma quỉ. Cảnh tượng lúc ra gang mới hùng tráng làm sao!
Hai người thợ, một người nắm cái choòng thép thật dài, một người lăm làm
cái búa trong tay, họ đục choang choang vào cái lỗ ra gang trên thản lò, đợi
đến lúc đục tới một múc độ nhất định, hai người lần lượt bước xa ra, một
người thứ ba mang một cái choòng dài gấp mấy lần chiều cao của mình,
nhằm thẳng vào cái lỗ ra gang mới đục ra chỉ còn lại lại một lớp mỏng rồi
xọc mạnh một nhát. Thế là một con mãng xà màu đỏ từ trong hang của nó
là bụng lò, bò ngoằn ngoèo ra những cái máng mà người ta đã chuẩn bị sẵn
từ trước, trườn từ từ đi, phun lửa ra, loé sáng lên, tỏ rũ sự hung hãn khiến
mọi người phải né xe, để khỏi bị bỏng.
Một ngày đầu mùa hạ, nhận lời mời của huyện lệnh Lục An, Điền Thư
đã tới dự tiệc. Điền Vũ cũng được ông nội cho đi theo. Huyện Lạc An là
nơi cách thôn Điền Ban về phía tây bắc hơn ba mươi dặm, mặt trời lên
chừng ba tầm gậy, một cỗ tứ mã trang hoàng cổ kính và đơn giản lăn bánh
trên đường cái quan thông đến huyện ly, trong xe đó, có hai người là ông
