Ở đời văn võ công hầu,
Càng nghe câu chuyện càng sầu bên tai!
Diễn ca Chánh khí một bài,
Để cho thiên hạ người người khuyên răn.
Chú thích :
(1) Mấy câu này dựa theo ý mở đầu bài Chánh khí ca của Văn Thiên
Tường.
(2) Tên hiệu của Hoàng Diệu.
(3) Lý hiểm : từng trải sự nguy hiểm.
(4) Thôn Hồ : chỉ giặc Pháp
(5) Tiên nghiêm : ra nghiêm lệnh trước
(6) Thệ sư : cùng với quân sĩ thề sống chết đánh giặc
(5) Có người đã chứng kiến trong khi giao chiến, nói rằng bấy giờ trong
thành bắn ra, lính Pháp chẳng chết mấy; đấy là lời nói khoe đó thôi.
(6) Bấy giờ bốn ông quan tỉnh chia giữ bốn cửa, quan Tổng đốc giữ Cửa
Bắc.
(7) Tiêm cừu : chỉ muốn giết kẻ thù
(8) Xung quan: giận, tóc dựng lên đội cả mũ mão
(9)Năm quí dậu, Tự Đức thứ 25 (1873), Gác-nhi-ê đánh thành Hà Nội lần
đầu.
(10) Tức là cụ Nguyễn Tri Phương uống thuốc độc mà chết theo thành Hà
Nội thất thủ lần thứ nhứt.
(11) Đoạn nầy nói Đề đốc Lê Trinh không chết trong khi thành mất mà lại
chạy trốn, theo phép phải có tội, song vì đút tiền nên được khỏi.
(12) Hoàng Hữu Xứng, tự Bình Chi, làm Tuần phủ Hà Nội bấy giờ.Ban đầu
cũng thề còn mất với thành, nhưng nhịn ăn được vài bữa lại thôi và bằng
