Khương Nhung
Tôtem Sói
Dịch giả Trần Đình Hiến
Chương 16
Thái tử Thừa Càn (con trai Đường Thái Tôn) thích gái đẹp và săn bắn...
lại rất thích ngôn ngữ và trang phục Đột Quyết, chọn trong đám tả hữu
những người có khuôn mặt giống Đột Quyết, năm người thành một nhóm,
bện tóc mặc áo cầu chăn dê, may cờ phướn có 5 đầu sói, đắp bếp lò, Thái
tử trong đó nướng cừu, dùng dao găm xẻo thịt ăn. Lại bảo tả hữu: Ta giả
làm Khan (vua) chết, các ngươi tổ chức cúng bái theo nghi lễ. Bèn nằm
thẳng cẳng trên mặt đất, mọi người gào khóc, dắt ngựa đi quanh... Thái tử
nói: Một ngày nào đó ta có thiên hạ, dẫn vài vạn quân kỵ đi săn ở Kim
Thành Tây, sau đó xõa tóc làm dân Đột Quyết...
Tư Mã Quang "Tư trị thông giám. Quyển thứ 198"
Sau trận mưa xuân, dưới nắng ấm, khu lều trại gần núi và đồng cỏ sặc mùi
thối. Qua một mùa đông dài, những con vật chết rét vì yếu, những con gia
súc bị sói cắn chết ăn không hết, đều thối rữa, xác chết chảy nước màu đen,
cỏ thu bị vùi thối chảy nước, tất cả thấm vào cỏ. Rồi thì phân cừu, phân bò,
phân chó, phân sói, phân thỏ, phân chuột đều chảy nước đen tưới cho thảo
nguyên.
Trần Trận không vì mùi thối ấy mà cụt hứng. Thảo nguyên già nua cần
nước thối, những chất bài tiết của gia súc trong cả mùa đông, thịt thối
vương vãi trong cuộc chiến giữa người và sói, máu và xương phân hủy, tất
cả đem lại chất bổ dưỡng đạm, kali và lân cho thảm cỏ mỏng tang. Ulichi
nói: Cán bộ thành phố và các nhà thơ thích về đây ngửi hương thơm của
hoa xuân, còn tôi, rất thích ngửi mùi thối của mùa xuân. Một con cừu một
năm cho gần 1500 cân phân, bón cho cỏ, hỏi được bao nhiêu cỏ? "Phân bò
lạnh, phân ngựa nóng, phân cừu bằng công sức hai năm". Nếu như điều
chỉnh tốt số lượng gia súc, bò cừu sẽ không phá hoại, mà còn nuôi dưỡng
đồng cỏ. Trước đây các đầu mục giỏi còn biến trảng cát thành trảng cỏ nữa
