TRĂNG HUYẾT - Trang 913

chính quyền kế tiếp nhau nhanh như chớp và bất lực.
Thừa thế xốc tới và có thanh thế thêm nhờ kết quả cuộc vận động lật đổ
Diệm, Phật giáo bành trướng thành một lực lượng đáng sợ với tham vọng
khống chế chính quyền các cấp. Tại các thành phố, việc truy lùng dư đảng
Cần Lao, những cuộc biểu tình, bãi khóa công khai chống cả Mỹ lẫn chính
phủ, xảy ra hằng ngày và trở thành quen thuộc. Cuộc đấu tranh cho dân
tộc và đạo pháp của Phật giáo đi quá đà, bị lũng đoạn bởi các phần tử cư
sĩ, giáo sư và sinh viên đại học Huế khuynh tả thời thượng, ngụy hòa, hoạt
đầu hoặc phiêu lưu chính trị, v.v. đưa tới việc thành lập Hội Đồng Nhân
Dân Cứu Quốc rồi Lực Lượng Tranh Thủ Cách Mạng. Hai tổ chức này có
những hành động vô chính phủ, bạo động và khủng bố tại căn cứ địa ở Huế
và Đà Nẵng cùng các tỉnh duyên hải miền trung và Sài Gòn, khiến chính
quyền trung ương phải cử đại diện ra Huế điều đình. Cuối tháng Tám năm
1964, xảy ra một biến cố bi thảm trong đó các tín đồ Phật giáo và Công
giáo đụng độ nhau, chém giết nhau trên đường phố tại Đà Nẵng, Qui Nhơn
và thủ đô Sài Gòn. Qua năm 1965, có bằng chứng các tỉnh thị bộ Cộng
Sản, ngoài việc nhanh chóng khai thác tình trạng xung đột và hoang mang
đó, đã cài được cán bộ thành vào hàng ngũ lãnh đạo các cuộc xuống
đường đấu tranh cho “dân chủ và hòa bình” ở Đà Nẵng và Huế. Đặc biệt
ngày 6.6.1966, từ Huế, TT Thích Trí Quang vận dụng tới phương thế cuối
cùng là kêu gọi gia đình Phật tử tại đó và các thành phố miền trung đem
bàn thờ Đức Phật ra đặt giữa lòng đường trước mặt nhà để làm phương
tiện đấu tranh và phát động chiến dịch tự thiêu.
Một phần vì tham vọng quân phiệt tạo thêm kích thích tố cho các cuộc biểu
tình bãi khóa đòi hỏi dân chủ của sinh viên, một phần vì các chính phủ mới
ở Sài Gòn không dám đụng tới Phật Giáo và không muốn bị cáo giác là thô
bạo, sử dụng những phương pháp cảnh sát trị thời Ngô Đình Diệm nên họ
chỉ đối phó nửa vời với các xáo trộn đó. Càng đấu tranh quá đà càng bất
đồng nội bộ, tới cuối năm 1966, Giáo hội Phật giáo VN Thống nhất —
được thành lập đầu năm 1964 bởi 11 Giáo hội và Hiệp hội thuộc Ủy ban
Liên phái trước đây trong tổng số gần 40 tổ chức Phật giáo lớn nhỏ — bị
vỡ làm hai: một bên trụ sở là chùa Ấn Quang, chủ yếu gồm các Giáo Hội