ANTHONY GREY & NGUYỄN ƯỚC
TRĂNG HUYẾT
TẬP II - Phần Thứ Ba - Sông Hương - 1936
TẬP II - Phần III - 1 -
Vào năm 1930, vùng đất thuộc địa Đông Dương được hưởng một kỷ
nguyên mới, yên lành và ổn định. Bắt đầu từ năm 1932, Pháp hoàn toàn
dẹp tan những phong trào của người An Nam chống đối thực dân đô hộ;
đồng thời kinh tế thịnh vượng trở lại. Cũng năm đó, Bảo Đại từ Pháp hồi
loan lúc 19 tuổi, ngồi yên trên ngai vàng và đóng đúng vai trò do Pháp đào
tạo là làm một hoàng đế nghi lễ, trưởng giả và vô hại. Tại Bắc kỳ và Nam
kỳ, tây thuộc địa tiếp tục được cấp nhiều ruộng đất. Ngoài việc lợi nhuận
tăng gần như gấp đôi do các đồn điền cao su mang lại, người Pháp còn ồ
ạt kinh doanh các ngành khai thác mỏ, dệt, và đặc biệt, thuốc phiện, rượu
và muối. Nhưng trên bề mặt yên tĩnh chừng nào thì ở bề dưới lòng căm thù
người Pháp lại càng sâu sắc dữ dội chừng nấy do những hành động cực kỳ
tàn bạo của Pháp khi ra tay đàn áp các cuộc nổi dậy năm 1930 và 1931.
Ngoài Nghệ An và Hà Tĩnh, phong trào “cộng sản dậy” còn diễn ra tại
Quảng Ngãi. Ở huyện Đức Phổ và đặc biệt huyện Sơn Tịnh, lính Lê dương
bắn thẳng súng máy vào đoàn nông dân biểu tình. Nó cũng lan vào Nam kỳ
với các cuộc tuần hành của nông dân ở Bà Hom, Hóc Môn, Đức Hòa cùng
ba tỉnh Sa Đéc, Long Xuyên và Long An. Sài Gòn ban đêm tràn ngập
truyền đơn dập bắng bản kẽm do công nhân xưởng thủy binh Ba-son in lậu.
Thế giới nói chung ít biết tới các biến cố đó nhưng người An Nam ước tính
rằng trong hai năm bạo động vừa kể, có tới hơn mười ngàn đồng bào bị
hành quyết, tra tấn tới chết, hoặc bị giết bằng máy chém, bom, súng và lưỡi
lê. Cuộc oanh kích những người tuần hành không vũ trang ở Vinh tháng
Chín năm 1930 làm chết 217 người, bị thương 125 người, cháy rụi 277 nóc
nhà, riêng hai làng Lộc Châu và Lộc Hải bị san thành bình địa. Tiếp đó,
thực dân Pháp và Nam triều đưa khoảng 2000 người lên máy chém mà
không đem ra toà án xét xử. Khoảng hai mươi ngàn người An Nam theo
chủ nghĩa dân tộc hoặc theo chủ nghĩa cộng sản bị bắt giam hoặc bị đày
