148
TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN BỈNH KHIÊM
(1491 - 1585)
Nguyễn Bỉnh Khiêm người xã Trung Am, huyện
Vĩnh Lại, Hải Dương (nay thuộc Vĩnh Bảo, ngoại
thành Hải Phòng). Ông tên húy là Văn Đạt, tự
Hanh Phủ.
Nguyễn Bỉnh Khiêm đỗ Trạng nguyên khoa Ất
Mùi, niên hiệu Đại Chính thứ 6 (1535) đời vua Mạc
Đăng Doanh. Ông làm quan đến chức Thượng thư,
Thái phó, tước Trình Quốc công.
Ông nổi tiếng bởi tài tiên tri, được dân gian tôn là
Trạng Trình.
GIAI THOẠI
VỀ TRẠNG NGUYÊN NGUYỄN BỈNH KHIÊM
Sinh ra trong một gia đình trí thức phong kiến,
cha của Nguyễn Bỉnh Khiêm là Văn Định, có đạo
hiệu là Cù Xuyên tiên sinh, là người có văn tài, mẹ
là con gái quan Thượng thư Nhữ Văn Lan, cũng là
một người có học vấn, lại rất thông tuệ và am hiểu
lý số. Ngay từ thời nhà Lê cực thịnh, bà đã đoán
149
trước được rằng bước đường suy vong của nhà Lê
chẳng còn bao xa.
Tương truyền rằng, bà mẹ của Nguyễn Bỉnh Khiêm
tuy đã đến tuổi cập kê song không đoái hoài gì đến
chuyện chồng con. Nhưng một hôm, bà gặp Văn Định
(sau này là cha của Nguyễn Bỉnh Khiêm), thấy ông
này tướng mạo phú quý, sau này ắt sinh quý tử, mới
chọn ông làm nơi gửi gắm cuộc đời mình.
Thuở nhỏ, Nguyễn Bỉnh Khiêm rất thông minh,
lại sớm biết nói, chưa đầy một năm đã nói được
nhiều từ. Mẹ bắt đầu dạy ông đọc Kinh truyện và
Thơ quốc âm. Lên bốn tuổi, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã
thuộc các kinh truyện chính. Một hôm, cha ông
đang đọc sách, ông cũng ghé vào xem, đột nhiên
ông chỉ vào bốn chữ và đọc to lên rằng: “Nhật xuất
Đông phương” (Nghĩa là: Mặt trời mọc ở phương
Đông). Người cha vô cùng kinh ngạc, vì lúc ấy cậu
vẫn chưa biết chữ.
Lớn lên, Nguyễn Bỉnh Khiêm học thầy Lương
Đắc Bằng, được thầy tận tình dạy bảo, truyền thụ
cho môn học Dịch lý và sách Thái ất thần kinh (Bộ
kinh thần thông về Thái ất). Tuy học giỏi, nhưng lớn
lên vào lúc xã hội “không còn cảnh thái bình”...
“khắp nơi, chỗ nào cũng máu chảy thành sông,
xương chất thành núi”, Nguyễn Bỉnh Khiêm ẩn chí
đợi thời. Mãi sau này, nhà Mạc thay nhà Lê, theo lời
khuyên của gia đình và bạn đồng môn, một phần xã
hội cũng đã tương đối ổn định, Nguyễn Bỉnh Khiêm
