32
Bắc nước ta, tràn xuống Vạn Kiếp, rồi vào Thăng
Long. Vua Trần và triều đình phải tạm dời vào
Thanh Hóa. Trần Quang Khải được cử vào Nghệ An
chặn quân Toa Ðô, Trần Quốc Tuấn đánh cánh quân
Thoát Hoan. Bạch Liêu viết tờ tâu nói rõ tình hình
Hoan - Diễn, phân tích thế và lực chung của ta và
địch, dâng kế sách đối phó. Vua Trần Nhân Tông đọc
rất vừa ý, nhất là trong bản tâu của Bạch Liêu nói
Hoan - Diễn đã sẵn sàng 10 vạn quân dưới cờ. Vua
phê ngay vào dưới bản tâu hai câu: Cối Kê cựu sự
quân tu ký, Hoan - Diễn do tồn thập vạn binh.
(Việc cũ ở Cối Kê ngươi nên nhớ, Hoan - Diễn
vẫn còn chục vạn binh). Ý vua Trần Nhân Tông
nhắc Bạch Liêu nhớ kinh nghiệm Cối Kê hồi xa xưa
(khoảng 500 năm trước Công nguyên), Việt vương
Câu Tiễn bị Ngô Vương Phù Sai đánh thua, còn
5.000 quân rút về Cối Kê cố thủ, rồi từ căn cứ đó
quật lại, giành được thắng lợi cuối cùng. Có 10 vạn
lính Hoan - Diễn, là quân dân nhà Trần đã có quân
bài chủ lực trong tay. Điều ấy chứng tỏ vua Trần rất
tin tưởng vào người và đất Hoan - Diễn.
Sau khi cuộc kháng chiến chống quân Nguyên –
Mông thắng lợi, là người có những đóng góp nhất
định vào cuộc thắng lợi nên Trạng nguyên Bạch
Liêu có tên trong danh sách được triều đình ban
thưởng song ông từ chối mọi tước vị, phẩm vật.
Năm 1287, Bạch Liêu được cử đi sứ Trung Quốc, rồi
về sống ở Nghĩa Lư (Hải Dương) dạy học, bốc
thuốc, dạy dân cày cấy.
33
Hiện, đền thờ ông tại quê hương Nguyễn Xá, xã
Mã Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An vẫn còn lưu
giữ đôi câu đối:
ʺSinh tiền bất dĩ Đông A đế
Một vị năng vi Nguyễn Xá thầnʺ.
(Sống không nhận quan tước của vua Trần,
Chết làm phúc thần của làng Nguyễn Xá).
