Ở đây Kant vẫn dùng hai danh từ của triết Hy Lạp: thế giới khả giác
(monde sensible) chỉ những đối tượng mà ta có tri giác, và thế giới khả
niệm (monde intelligible), tượng trưng cho những thực tại mà ta không có
tri giác, mặc dầu ta có quan niệm.
Như thế hiện tượng trong danh từ triết Kant không phải là một ảo ảnh,
hoặc một tri thức huyền ảo, nhưng là tri thức hết sức chắc chắn, bởi vì hiện
tượng chính là đối tượng của tri thức khoa học thực nghiệm (các hiện tượng
vật lý học). Chữ hiện tượng không làm giảm giá trị của tri thức hiện tượng
là tri thức duy nhất của con người. Nói hiện tượng, vì Kant cho thấy ta tri
thức sự vật theo sự xuất hiện của nó trước giác quan ta, chứ ta không biết gì
về bản tính tự thân (tuyệt đối của nó). Kant không chối tính chất tự thân của
vạn vật nhưng ông cho rằng con người chúng ta không thấu được tính chất
tự thân đó. Ông viết: “Tự nó, hiện tượng không là gì khác ngoài cách biểu
tượng của ta, cho nên hiện tượng nói lên tương quan của nó với một cái gì
tuy ta có biểu tượng trực tiếp và khả giác, nhưng tự nó vẫn còn là một cái gì
khác nữa, và không lệ thuộc vào giác quan của ta”
. “Cái gì khác nữa”
đây ám chỉ vật tự thân, tức phương diện tuyệt đối của sự vật.
Hiện tượng và vật tự thân là hai đối tượng hoàn toàn khác nhau về bản
chất, một bên thuộc thế giới khả giác và là đối tượng tri thức con người,
một bên thuộc thế giới khả niệm và không thể là đối tượng tri thức cho ta.
Nhưng cả hai có thể chỉ là hai phương diện của cùng một sự vật, vì hiện
tượng luôn có nghĩa là hiện tượng của một vật tự thân. Tuy nhiên vật tự
thân còn có nghĩa là một thực tại độc lập như trong trường hợp các tinh
thần. Do đấy tự thân có hai nghĩa: một nghĩa tiêu cực và một nghĩa tích
cực. Theo nghĩa tiêu cực thì vật tự thân chỉ là một quan niệm giới hạn,
không cho phép trí năng ta vượt qua và vượt tới nó. Nói giới hạn là nói rằng
ta có thể càng ngày càng tới gần, nhưng ta không thể đạt được hoặc vượt
qua được. Chẳng hạn “con người” là một quan niệm giới hạn, vì từ cổ chí
kim chúng ta vẫn tìm hiểu con người mà vẫn chưa sao hiểu được con người
một cách thấu triệt. Còn theo nghĩa tích cực, thì vật tự thân là những thực
tại siêu việt, chỉ có những chủ thể có trực giác trí tuệ mới tri thức được, còn
