do và ý chí quy phục luật đạo đức cũng là một”
. Đã vậy, để đạt tới đối
tượng đó, con người không thể để cho bất cứ lý do nào thúc đẩy, nhưng
phải nhìn xem lý do hành động của mình có phải do thiện chí, tức do ý thức
đạo đức, hay trái lại chỉ do những lý do tư lợi. Nếu theo lý do trước (mà
Kant sẽ gọi là “động lực của hành vi đạo đức”), thì hành động của ta được
coi là đạo đức đích thực, còn nếu theo loại lý do sau (mà Kant gọi là
“những duyên do” của ý chí), thì hành động của ta sẽ thiếu bản chất đạo
đức.
Nhân đó, chúng ta sẽ lần lượt nghiên cứu về đối tượng của lý trí thuần
túy thực hành, tức đối tượng của hành vi đạo đức, - và những động lực của
lý trí thuần túy thực hành, tức động lực của những sinh hoạt đạo đức.
A. ĐỐI TƯỢNG CỬA LÝ TRÍ THUẦN TÚY THỰC HÀNH.
Đó là nhan đề Chương II (quyển I) cuốn Phê bình lý trí thực hành. Để
chúng ta có một ý niệm xác định về vấn đề, Kant bắt đầu ngay bằng việc
đưa ra một định nghĩa: “Tôi hiểu một quan niệm của lý trí thực hành là một
biểu tượng ta có về một đối tượng được coi là hậu quả khả hữu của tự do”
. Thực là gần như trái ngược hẳn với định nghĩa về một quan niệm của
trí năng thuần túy. Cũng bởi vì tri thức của ta dựa trên một khả năng trực
giác tiếp xuất, còn như trong lãnh vực đạo đức thì ý chí tự do của ta được
coi như nguyên ủy của những thể hiện. Nói cách khác, trong phần Lý trí
thuần túy, khi luận về các quan niệm thuần túy, (tức phạm trù), ta thấy
những quan niệm của trí năng được coi là khuôn mẫu tuyệt đối của những
đối tượng mà ta sẽ tri thức: cũng nhân đó, công việc tri thức của trí năng có
kèm thêm một phần Diễn dịch siêu nghiệm với chức vụ là áp dụng một cách
nhất thiết tất cả các phạm trù kia vào các đối tượng cụ thể. Nơi đây khác
hẳn: đối tượng của lý trí thực hành chỉ là một cái gì có thể được thực hiện
do ý chí tự do của con người. Trên kia là tuyệt đối, còn đây là có thể (khả
hữu): sự khác biệt rất rõ ràng.
Ta phải thể hiện sự thiện. Nhưng sự thiện là gì? Làm thế nào để thực
hành sự thiện? Nói cách khác: ý chí tự do của ta thể hiện hành động đạo đức
