CHƯƠNG II KHẢ NĂNG TRI THỨC CON
NGƯỜI
Với chương này chúng ta đi vào nội dung cuốn Phê bình lý trí thuần túy.
tìm hiểu nguồn gốc và giới hạn của tri thức con người. Bây giờ chúng ta
nghiên cứu phần trên của cuốn đó, tức phần Cảm giác học siêu nghiệm và
Phân tích pháp siêu nghiệm, và chúng ta dành phần sau của cuốn sách, tức
phần Biện chứng pháp siêu nghiệm cho Chương III.
Một trong những danh từ chúng ta thường gặp nhiều nhất trong cuốn Phê
bình lý trí thuần túy là “khả năng tri thức” (pouvoir de connaitre). Đây
chính là mục tiêu nghiên cứu của Kant nơi cuốn này. Một danh từ nữa
thường được dùng gần như đồng nghĩa với “khả năng tri thức” là danh từ
“tri thức siêu nghiệm” (connaissance transcendantale). Kant không nghiên
cứu về những thành quả của tri thức con người, nhưng ông tìm hiểu nguồn
gốc phát sinh ra tri thức đó: khả năng tri thức là cái nguồn gốc đó. Và “tri
thức siêu nghiệm” chính là cái tri thức uyên nguyên làm nên cơ cấu mọi tri
thức thông thường, ông gọi đó là tri thức siêu nghiệm với ý rằng một khi đã
nắm được cơ cấu cùng là những định luật của tri thức thuần túy, ta sẽ biết
tất cả những gì con người đã và có thể tri thức sau này. Kant viết: “Tri thức
siêu nghiệm là tri thức không lo về những đối tượng của tri thức cho bằng
lo nghiên cứu về những quan niệm tiên thiên của ta có về các đối tượng đó”
Tưởng cũng nên biết trong ba cuốn Phê bình của ông, Kant đều nghiên
cứu về những khả năng siêu nghiệm của con người: hoặc tri thức siêu
nghiệm của trí năng thuần túy (Phê bình lý trí thuần túy), - hoặc những
quyết đoán siêu nghiệm của lý trí thuần túy (Phê bình lý trí thực hành), -
hoặc khả năng cảm giác siêu nghiệm (Phê bình khả năng phán đoán).
Thành thử triết học của ông được coi là một “hệ thống của tất cả những
nguyên tắc của lý trí thuần túy”
. Và ông còn gọi triết học của ông là
một “chủ nghĩa duy tâm siêu nghiệm” (idéalisme transcendantal) vì triết
của ông nhắm nghiên cứu về khả năng siêu nghiệm của lý trí. Chữ siêu
