bị đại quân của Trương Cáp vây khốn trên núi rồi bị đánh bại. Nhai Đình
thất thủ, khiến Hán Trung rơi vào tình trạng nguy cấp, Gia Cát Lượng buộc
phải dẫn quân về Hán Trung, gạt lệ chém Mã Tốc rồi viết biểu lên Hậu Chủ
tự xin giáng chức ba cấp. Mùa đông năm đó, Gia Cát Lượng lại lần nữa ra
Kỳ Sơn, chiếm lĩnh được Đại Tản Quan, Trần Thương Đạo, thu phục được
hai quận Võ Đô và Âm Bình, chém chết tướng Ngụy-Vương Song, mới
loại trừ được cục diện bị động của nhà Thục Hán.
Mùa xuân năm 234 công nguyên, Gia Cát Lượng lại ra Kỳ Sơn lần thứ
6 đánh nước Ngụy, Ngụy Chủ cử Tư Mã Ý dẫn quân ra đối địch, quân
Ngụy đào hào đắp lũy tại Ngũ Trượng Nguyên cố thủ, rồi mặc cho quân
Thục hàng ngày đến khiêu chiến vẫn không chịu ra, hai bên cứ cầm cự
nhau được hơn trăm ngày, Gia Cát Lượng muốn chọc tức để Tư Mã Ý phải
ra nghênh chiến, bèn cử người đưa một bộ váy áo đàn bà cùng son phấn
sang biếu tặng Tư Mã Ý, các tướng sĩ nước Ngụy thấy vậy đều nghiến răng
nghiến lợi đòi ra quyết một trận sống mái với quân Thục, nhưng Tư Mã Ý
là một tay bợm già gian ngoan lọc lõi, cứ tỉnh bơ như chẳng có việc gì xảy
ra. Trong lúc Gia Cát Lượng đang vắt óc tìm cách hoàn thành đại nghiệp
bắc phạt, nhưng vì quá mệt mỏi nên đã ốm liệt giường tại đại dinh quân
Thục, bệnh tình mỗi ngày một nặng thêm. Hậu Chủ được tin vội cử đại
thần Lý Phúc đi suốt ngày đêm đến Ngũ Trượng Nguyên. Lý Phúc đến nơi
thấy thừa tướng đang hấp hối trên giường liền khóc nức lên, Gia Cát Lượng
từ từ mở mắt ra nhìn thấy Lý Phúc thì đoán biết ngay dụng ý, liền nói qua
hơi thở rằng: "Tôi biết ông đến muốn hỏi về việc gì, người đó là Tưởng
Hoãn ". Lý Phúc vội hỏi rằng: " Còn sau Tưởng Hoãn thì người nào lên kế
nhiệm?". Gia Cát Lượng nói là Phí Vĩ. Lý Phúc còn muốn hỏi tiếp thì Gia
cát Lượng đã nhắm mắt lại, không còn nói gì nữa. Một lát sau, anh tài một
đời Gia Cát Lượng đã từ trần tại đại dinh quân Thục, hưởng thọ 54 tuổi.
Khương Duy cùng các tướng lĩnh nước Thục đã làm theo sự sắp đặt
của Gia Cát Lượng lúc sinh thời, vẫn giữ bí mật không phát tang, mà đem
di thể Gia Cát Lượng đặt ngồi trong xe, rồi bố trí các đạo quân từ từ rút lui,
