TRUYỆN KHOA HỌC VIỄN TƯỞNG CHỌN LỌC - Trang 230

trăng để nuôi ngọc, ngọc được ánh trăng chiếu nên sáng thêm. Trăng vốn là
ngọc trai sáng trên biển, ngọc trai chẳng khác gì trăng sáng dưới nước, còn
nước mắt thường được ví với ngọc trai, người xưa cho rằng người cá mập
(giao nhân) khóc thì từng giọt nước mắt ấy biến thành ngọc trai. Vậy thì ở
đây là trăng, là ngọc trai hay nước mắt? Còn Lam Điền thuộc tỉnh Thiển
Tây ngày nay, nổi tiếng vì có ngọc đẹp; ánh nắng chiếu xuống núi, ngọc khí
(người xưa cho rằng bảo vật đều có hơi sáng bốc ra, mắt thường không thể
nhìn thấy) uốn lượn bốc lên, nhưng tinh khí ấy ở xa thì có, đến gần lại
không. Cả hai câu thơ nói đến một nơi tuyệt diệu và huyền diệu, một cảnh
sắc lý tưởng, đẹp khác thường song không thể nắm bắt. Đây là hai câu đầu
trong bài thơ thất ngôn bát cú Cẩm sắt của nhà thơ đời Đường mà từ đời
Tống đến nay có vô vàn cách giải thích vẫn chưa có cách nào thuyết phục
tuyệt đối. (16) Đoạn này lấy ý từ nhiều bài thơ cổ, chẳng hạn hai câu “Hai
con chim hoàng ly…” mà nguyên văn là “Lưỡng cá hoàng ly minh thúy
liễu, Nhất hàng bạch lộ thướng thanh thiên” được rút trong bài Tuyệt cú
(bài 3) của Đỗ Phủ; “Khói bốc lên thẳng đứng…” nguyên văn là “Đại mạc
cô yên trực, Trường hà lạc nhật viên” rút trong bài Sứ chí tái thượng (Đi sứ
đến biên ải) của Vương Duy. (17) “Hỏi ngài có bao nhiêu sầu, vừa đúng
như một dòng sông xuân chảy về hướng Đông.” (18) “Trước mặt cố nhân
đừng nghĩ về cố quốc. Hãy lấy nước mới thử pha trà mới. Thơ và rượu chở
tháng năm!” (19) “Ôm tài mà không gặp thời, gặp người biết đến.” (20)
“Núi trùng điệp, sông quanh co, ngõ hết lối. Hóa ra lại có một thôn nữa ở
nơi liễu rậm, hoa sáng.” Đây là hai câu thơ của Lục Du (1125 - 1210), nhà
thơ nổi tiếng đời Tống. (21) “Lúc này không có âm thanh hơn hẳn có âm
thanh.” (22) Nguyên văn: “Thiên sinh ngã tài tất hữu dụng. Thiên kim tán
tận hoàn phục lai”, là hai câu trong bài Tương tiến tửu của Lý Bạch. (23)
Người đời Hán, được Văn Đế tin dùng, đề xuất nhiều cải cách như đổi ngày
mồng một, đổi ngày quần áo, đặt ra pháp độ, phát triển lễ nhạc song bị đồng
liêu ghen ghét không được dùng. Khi qua sông Tương làm bài phú điếu
Khuất nguyên, có ý ví mình có tài mà không được dùng như Khuất Nguyên.
(1) Lời than thở của Hạng Vũ khi thất trận ở Cai Hạ. (2) “Người sinh ở đời
không được vừa ý, sáng mai từ chức lên một lá thuyền.” (3) “Mỗi con chó