đã lựa chọn, cũng có thể còn lưu lại, hoặc trong dáng điệu, hoặc trong
tính cách, hoặc trong hành động, những dấu vết tồn tại của thời điểm
trước đấy.
Một hệ thống các nhân vật hơi phức tạp một chút không thay đổi
tất cả cùng một lúc; ai là người hiểu biết tự nhiên và có ý thức về cái
chân thật chẳng lạ gì điều ấy; nhưng người đó cũng còn cảm thấy rằng
với các hình tượng phân vân, các nhân vật do dự chỉ đóng góp nửa
chừng vào hiệu quả chung như thế, đạt được về mặt da dạng thì lại
mất mát về mặt mối quan tâm. Cái gì lôi cuốn trí tưởng tượng của tôi?
Đó là sự đua tranh của đông đảo mọi người. Có bao kẻ mời mọc tôi
mà tôi không sao khước từ được. Mắt tôi, tay tôi, tâm hồn tôi miễn
cưỡng hướng về chỗ tôi nhìn thấy những con mắt, những cánh tay và
tâm hồn trìu mến của họ. Tôi chỉ muốn, nếu có thể được, lùi thời điểm
hành động lại, để có thể cương quyết và tống khứ bọn lười biếng di.
Đối với bọn vô công rồi nghề, tôi chẳng thiết, trừ phi chúng tạo nên sự
tương phản tuyệt vời, trường hợp đó hiếm lắm. Hơn nữa, khi sự tương
phản ấy là tuyệt vời thì cảnh thay đổi; và kẻ vô công rồi nghề trở thành
chủ đề chính.
Tôi không sao chịu đựng được sự hỗn hợp các hình biểu tượng và
hiện thực, trừ phi đó là trong một cảnh phong thần, hoặc một chủ đề
cao hứng nào khác. Tôi nhìn thấy từ chốn này tất cả những người hâm
mộ Rubens giận run lên; nhưng có hề chi, miễn rằng óc thẩm mỹ và
chân lý mỉm cười với tôi là được rồi.
Sự hỗn hợp các hình biểu tượng và hiện thực làm cho câu chuyện
có dáng dấp một truyện cổ tích; và thẳng thắn mà nói, thiếu sót ấy làm
méo mó hầu hết các tác phẩm của Rubens đối với tôi. Tôi không hiểu
chúng. Cái hình vẽ một tổ chim, một thần Mercure, chiếc cầu vồng,
vòng hoàng đạo, cung nhân má trong phòng và quanh giường của một
sản phụ kia là cái chi vậy? Có lẽ phải ghi ngoài cửa miệng từng nhân
vật ấy một lời chú thích nói lên chúng muốn điều gì như người ta thấy
ở những tấm thảm cổ trong các lâu đài.
