Ông hãy đưa mắt nhìn cái đám đông ấy trong lúc náo nhiệt; khí
lực của mỗi cá nhân toát ra với tất cả sự mãnh liệt của nó và vì chẳng
ai có mức độ khí lực giống ai, trường hợp này cũng giống như lá trên
cây, không có lá nào màu xanh giống lá nào, nên chẳng ai có điệu bộ
và tư thế giống ai.
Tiếp theo đó, ông hãy nhìn đám đông trong khi trầm lắng, lúc
mỗi người đã hy sinh phần lợi ích nhỏ nhất có thể có được của mình;
và vì mức độ hy sinh ở mỗi người một khác nên điệu bộ và tu thế cũng
mỗi người một khác. Và lúc náo nhiệt với lúc trầm lắng có một nét
chung là mỗi người đều bộc lộ ra đấy cá nhân mình.
Nghệ sĩ hãy giữ vững quy luật về các khí lực và các mối quan
tâm ấy; thì dù tranh rộng đến đâu, bố cục của tranh lúc nào cũng sẽ
chân thật. Sự tương phản duy nhất mà óc thẩm mỹ có thể thừa nhận là
sự tương phản nảy sinh từ tính đa dạng của các khí lực và các mối
quan tâm, ta sẽ thấy trong đó; và không cần có sự tương phản nào
khác.
Sự tương phản có tính chất nghiên cứu, kinh viện, nhà trường, kỹ
thuật kia là giả dối. Đó không phải là một hành động xảy ra trong tự
nhiên nữa, đó là một hành động được bố trí, được tính toán, diễn ra
trên tranh. Bức tranh không phải là một đường phố, một quảng trường,
một ngôi đền nữa; đó là một sân khấu.
Người ta chưa bao giờ và sẽ không bao giờ vẽ theo cảnh sân khấu
mà ra một cái tranh coi được; và theo tôi, hình như đó là một trong
những lời châm biếm cay độc nhất đối với các diễn viên, các cách bài
trí, và có lẽ cả các nhà thơ của chúng ta.
Một điều khác cũng không kém phần khó chịu, đó là những thói
tục vụn vặt của các dân tộc văn minh. Phép lịch sự là đức tính dễ
thương đến thế, dịu dàng đến thế, đáng quý đến thế trong thế gian, thì
lại đáng ghét trong các nghệ thuật tả thực. Một người đàn bà chỉ có thể
nhún hai gối, một người đàn ông chỉ có thể vung cánh tay nhấc mũ
trên đầu và kéo lui một bàn chân về phía sau ở trên một tấm phông.
