Nguyễn Vỹ
Tuấn, chàng trai đất Việt
Chương 4
Thì giờ thoáng qua rất nhanh chóng. Nhất là trong giai đoạn giao thời, bao
nhiêu cái văn minh do "Nhà Nước Đại Pháp" mang sang truyền bá trong xã
hội Việt Nam đang dần dần thay đổi mới, mọi sự biến chuyển xẩy ra rất
mau lẹ, và đa số dân chúng mặc nhiên "công nhận" và hùa theo tán thưởng.
Trừ ra một số Nhân sĩ Cựu học, có đầu óc ái quốc nồng nhiệt, gọi là Văn
Thân, ngấm ngầm phản đối, và tuyên truyền chống Pháp về phương diện
chính trị, còn thì đa số dân chúng gần như thụ động "sợ Tây" và dần dần
làm quen với tình trạng mới, ưa chuộng những thay đổi mới của "ông Tây".
Nhất là giới thanh niên. Một lẽ dễ hiểu, là lớp người trai trẻ vừa mới lớn lên
chưa kịp thâm nhiễm cựu học đã tiếp xúc ngay với hoàn cảnh mới và sự
hiện diện chính thức của người Pháp, đại diện "Nhà Nước Bảo Hộ".
Cho nên các lớp thanh niên Việt Nam từ 1910 đến 1925 đều hùa theo
phong trào "bỏ chữ Hán, học chữ Tây" để theo đòi nếp sống "văn minh tiến
bộ" do người Pháp tạo ra.
Cho đến một số các ông Tú, ông Cử nhà Nho "cựu học" cũng bắt đầu nhảy
qua "tân học", và "Nhà Nước Bảo Hộ" mở rộng cửa trường Quốc học Huế,
trường Hậu Bổ (Collège des Interprètes) Saigon, Hà Nội, để tiếp đón niềm
nở các nhà Nho học trẻ tuổi ấy, cùng với các thanh niên Tây học, khởi điểm
của giới "trí thức thượng lưu" sau này.
Ở các tỉnh, trừ một số rất ít thanh niên được ưu đãi, con các quan, thi đỗ
bằng "ri me" rồi được ra Huế học trường Quốc Học, còn hầu hết được bổ
dụng ra làm việc ngay ở các sở, làm "thầy Thông, thầy Ký".
Lê văn Thanh, chàng thanh niên của chúng ta, con nhà bình dân, ở vào lớp
này. Sau khi thi đỗ bằng "Sơ Học Pháp Việt", bằng "Ri me", và được quan
Công Sứ cho vào làm Thầy Ký ở Toà Sứ, lương tháng 10 đồng, chàng đã
nghiễm nhiên được một địa vị sang trọng ở tỉnh nhà. Thân sinh của chàng
là ông Xã Quý, bây giờ được lên chức "Hương Cả" liền giết hai con bò và
năm con heo để làm tiệc ăn mừng.
