của một số đồng chí bên Tàu về, thì hai cuộc khởi loạn trên kia “ Soviet
Nghệ An “ và “Soviet Quảng Ngãi “đều do lịnh của Nguyễn Ái Quốc, là
người chỉ huy Ðông Dương cộng sản đảng mà tổng hành dinh được đặt bí
mật ở Trung Hoa.
Một số bạn bè trong giới thanh niên sinh viên Hà Nội có rủ Tuấn vào đảng
Cộng sản Ðông Dương, lúc bấy giờ vẫn được gọi bằng tiếng Pháp là Parti
Communiste de L’ Indochinois. Tuấn do dự chưa nhận lời vì thấy chủ
trương Mác Lê không thích hợp với lý tưởng thuần tuý quốc gia của Tuấn.
Kế đó, Tuấn có dịp nghĩ hè về miền Trung, một hôm ghé chơi ở Qui Nhơn
lại gặp một bạn cũ rủ Tuấn vào “ An nam cộng sản đảng “ (Parti
Communiste Annamite). Tuấn ngạc nhiên và tìm hiểu sự bất đồng quan
điểm giữa hai đảng cộng sản, và sự xuất hiện mới nhất của một đảng cộng
sản thứ ba là Ðông Dương Cộng Sản Liên Hiệp, mà người bạn cho biết là
Tổng bộ chỉ huy ở bên Xiêm (Thái Lan).
Trước những mâu thuẫn đó, Tuấn từ chối khéo và hứa chỉ hợp tác trên một
vài điểm chung có tính cách tranh đấu cho quốc gia dân tộc mà thôi. Tuấn
cương quyết không gia nhập một đảng cộng sản nào riêng rẽ ở Trung, Nam,
Bắc.
Cuộc nổi dậy của cộng sản Quảng Ngãi, nhất là đêm máu lửa hãi hùng ở
Ðức Phổ, Mộ Ðức, năm 1932, do anh Nguyễn Nghiêm cầm đầu, khiến cho
Tuấn suy nghĩ nhiều, và càng củng cố lập trường quốc gia thuần tuý của
chàng, tránh những hành động đấu tranh giai cấp của cộng sản.
Cuối năm 1933, Tuấn đọc mấy tờ báo Pháp và An nam xuất bản ở Saigon
và Hà Nội, thấy ở trang 4, trong một cột chữ nhỏ, một tin vắn tắt đại khái
như sau đây :
Nguyễn Ái Quốc đã chết tại Hồng Kông vì bịnh lao
"Tin người Anh cho biết vừa rồi Nguyễn Ái Quốc, kẻ phiến loạn cách mạng
An nam (agitateur révolutionnaire annamite) bị chết vì bịnh lao phổi trong
ngục thất ở Hồng Kông. “
Cái tin ngắn chỉ có mấy dòng chữ nhỏ như thế, đăng ở cuối trang tư như
một tin vặt không mấy quan trọng, nhưng đã gieo vào đầu óc của tất cả
những người An nam làm cách mạng hồi đó, Quốc gia cũng như Cộng sản,
