LỜI GIỚI THIỆU
C
húng ta đã nghiên cứu người già với tư cách khách thể, đối tượng của
khoa học, của Lịch sử, của xã hội: chúng ta đã miêu tả họ trong tính khách
quan bên ngoài. Nhưng người già cũng là một chủ thể biết phản ứng lại
hoàn cảnh. Chúng ta thử tìm hiểu xem họ sống ra sao những năm tháng
cuộc sống già lão ấy. Cái khó là ở chỗ đối với tuổi già, chúng ta không thể
có quan điểm theo thuyết duy danh (point de vue nominaliste) cũng như
theo thuyết khái niệm (point de vue conceptualiste). Tuổi già là hiện tượng
xảy tới cho những người trở nên già lão; không thể đóng khung vô số kinh
nghiệm về lớp tuổi ấy vào trong một quan niệm, thậm chí trong một khái
niệm. Nhưng ít ra chúng ta cũng có thể đối chiếu những kinh nghiệm ấy với
nhau, tìm cách rút ra những hằng số và giải thích những sự khác biệt giữa
những kinh nghiệm ấy. Một trong những khiếm khuyết trong cách xem xét
này là các ví dụ của tôi chủ yếu do những người hạnh ngộ cung cấp, vì
chúng ta đã thấy là chỉ một mình họ hay hầu như chỉ một mình họ có
phương tiện và thời gian để làm chứng nhân cho bản thân mình. Tuy nhiên,
những thông tin họ cung cấp thường có tác dụng vượt qua trường hợp của
chính họ.
Tôi sẽ sử dụng những dữ kiện ấy trong lúc không quan tâm tới trật tự
thời gian. Số lượng lớn những lời sáo mòn chúng ta đã bắt gặp liên quan tới
tuổi già, cho thấy đó là một hiện thực xuyên suốt lịch sử. Dĩ nhiên, cuộc
sống người già không giống nhau trong không gian và thời gian; nhưng qua
sự đa dạng ấy nổi lên những hằng số cho phép đối chiếu một số bằng chứng
trong lúc không phải xem xét ngày tháng.
Cái khó lớn nhất là sự giao thoa − như chúng ta đã nhận thấy giữa các
yếu tố xác định cuộc sống người già: mỗi một yếu tố ấy chỉ có ý nghĩa đích
thực trong mối quan hệ giữa nó và những yếu tố khác. Mọi sự chia cắt đều
võ đoán. Trong những chương dưới đây, chúng ta sẽ lần lượt xem xét mối
