của những người trẻ tuổi, năm tháng qua đi với vô số chi tiết trải ra trên
một không gian rộng lớn: họ cho năm sau cũng giống như năm nay. Ngược
lại, khi già thì ít sự vật khiến người ta chú ý; thời gian ít mang lại cái mới;
người ta không mong chờ chúng. Đối với tôi, năm 1968 thu gọn lại vào vài
bốn thời điểm, vài ba sự kiện. Năm 1969 đối với tôi cũng nghèo nàn như
vậy. Vừa mới trở về Paris tháng mười, tôi đã thấy mình đang sống trong
tháng bảy.
Một yếu tố khác cũng có ảnh hưởng: tôi biết là cùng lắm trong mười
hai tháng, tôi sẽ giống như hiện nay; còn lúc 20 tuổi “là mình, tức là đến
với mình” − theo lối nói của Sartre −. Người là sự chờ đợi của thế giới và
của bản thân. Mỗi năm cuốn hút người ta vào một cơn lốc những cái mới,
say mê hay khủng khiếp, và khi ra khỏi cơn lốc ấy, người ta đổi khác.
Người ta linh cảm một sự đảo lộn tương tự trong một tương lai gần. Lúc ấy,
người ta không thể kìm nén thời gian lại, bằng những dự định cũng như
bằng ký ức, vì nó “lôi tuột” chúng ta ra khỏi chính bản thân mình. Không
một ai có thể thực hiện sự thống nhất của thời gian nếu từ đầu cái Tôi khác
với cái tôi mà về sau nó sẽ trở thành cái đó. Một khoảng cách không thể
tính toán nổi ngăn cách hai kẻ xa lạ ấy: chí ít, họ cũng tưởng tượng như
vậy.
Sở dĩ những kỷ niệm mang tính chất cảm xúc thức tỉnh đứa trẻ, quý
giá như vậy là vì, trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, chúng đưa chúng ta
trở về một tương lai không có giới hạn. Một tiếng gà cất lên trong một xóm
làng trong đó tôi trông thấy những mái ngói đá đen, tôi cất bước trên một
cánh đồng cỏ ướt đẫm sương tuyết trắng xoá; bỗng nhiên Meyrignac hiện
ra trước mắt và tim tôi nhói lên: cái ngày hôm ấy trải rộng ra, mênh mông,
tới tận một buổi hoàng hôn xa xăm ngày mai chỉ còn là một từ ngữ trống
rỗng; và phần dành cho tôi là cõi vĩnh hằng.
Nhưng không; tôi lại thấy mình trong thời gian của mình, với những
năm tháng trôi qua rất nhanh, tôi có thể nhận lấy về mình câu nói của
Ionesco: “Tôi ở lớp tuổi (...) trong đó một giờ chỉ có giá trị vài ba phút, và
thậm chí không thể ghi nhận mười lăm phút đồng hồ một”.
