Võ Văn Trực
Vết sẹo và cái đầu hói
Chương X
Mở cửa, bước vào phòng, Hòn cảm thấy người nhẹ nhàng, thanh thản.
Phòng làm việc chật chội sáu mét vuông, nhưng đó là địa chỉ mà Hòn quen
thuộc và yêu mến. Hơn hai chục năm rồi, ngày ngày ngồi trong căn phòng
ấy, Hòn đã góp phần nhỏ bé của mình cùng với Hoàng Bảo, Phạm Lương,
Việt Sồ… xây dựng Viện Văn hiến, tạo dựng khuôn mặt cho báo "Văn
hiến". Đến lúc Lực về làm Viện trưởng kiêm tổng biên tập, phân công cho
Hòn phụ trách mảng hành chính trị sự. Ngoài công việc bình thường hàng
ngày, Hòn say mê làm tư liệu. Tạp chí này được thành lập từ hồi cách mạng
chưa thành công, các nhà văn hóa lớn đã tập họp tại đây để xây dựng một
nền văn hóa mới Việt Nam. Thế hệ đàn anh ấy đã cao tuổi, lần lượt ra đi,
trao lại gánh nặng trên vai thế hệ đàn em. Bầu trời văn hóa trống vắng dần
những vòm cây cổ thụ.
Những cây non chưa kịp lớn để tỏa màu xanh vào khoảng trống ấy. Xây
dựng một nền kinh tế, nếu đường lối đúng, trong vài mươi năm có thể trở
nên phồn vinh. Nhưng về văn hóa, không thể các thế hệ hùng mạnh nối tiếp
nhau như những đợt sóng, mà có khi phải đến hàng thế kỷ mới nảy sinh ra
một lực lượng xứng đáng với truyền thống lớn của dân tộc.
Với tấm lòng trong sáng, thế hệ mới tuy non nớt vẫn giữ gìn được bản sắc
của ông cha, và từ đó, lớn dần lên. Nhưng cơn bão táp tiền tệ của cơ chế thị
trường ào đến, cào dọc cào ngang, quật xơ xác một số cành non vừa mới
đơm lộc. Lực đang bị biến dạng trong cơn bão táp tiền tệ ấy.
Trong phạm vi công việc của mình, Hòn âm thầm làm một việc có ích mà
không bị ai đố kị, không bị ai phá phách: sưu tầm tư liệu. Anh nhặt nhạnh
từng trang báo cũ, từng cái bìa tạp chí cũ kĩ rách nát. Gặp các bậc đàn anh,
mượn lại những tấm ảnh cũ cách đây ba mươi năm, bốn mươi năm, rổi đưa
ra thợ ảnh nhờ tô sửa, chụp lại và phóng to. Hòn hi vọng phần nào dựng lại
được gương mặt các thế hệ cha anh… Đến lúc đã khá phong phú, Hòn biên
soạn một tập tư liệu với sự cộng tác đắc lực của cô Đào, nhân dịp kỉ niệm
