Có một thời khắc quyết định khác vào cuối thời kỳ thực dân được coi
là cốt lõi hơn đối với sự thành công của người Botswana, giúp cho đất nước
này có khả năng phát triển thể chế dung hợp. Vào thời điểm Bechuanaland
giành được độc lập vào năm 1966 dưới cái tên Botswana, sự thành công
may mắn của ba vị thủ lĩnh Sebele, Bathoen và Khama đã chìm vào quá
khứ. Người Anh chỉ đầu tư nhỏ giọt vào Bechuanaland trong thời kỳ can
thiệp của mình. Khi giành được độc lập, Botswana trở thành một trong
những nước nghèo nhất thế giới, khi cả nước chỉ có tổng cộng 12km đường
trải nhựa, 22 sinh viên đã tốt nghiệp đại học và 100 học sinh tốt nghiệp cấp
trung học cơ sở. Và tệ nhất, Botswana bị bao vây bởi chế độ thống trị của
người da trắng ở Nam Phi, Namibia và Rhodesia, và tất cả đều tỏ ra chống
đối ý định để người da đen lãnh đạo các nước Nam Phi độc lập. Ít ai vào
thời điểm đó dám nghĩ rằng Botswana sẽ trở thành một quốc gia phát triển.
Tuy nhiên chỉ 45 năm sau, Botswana đã nằm trong số những nước phát
triển nhanh nhất thế giới. Ngày nay, Botswana có tỷ lệ thu nhập bình quân
đầu người cao nhất ở vùng châu Phi hạ Sahara và sánh ngang tầm với
những nước Đông Âu thịnh vượng như Estonia và Hungary, và những nước
Mỹ La-tinh phồn thịnh nhất, như Costa Rica.
Botswana đã làm thế nào để thoát khỏi chiếc khuôn đúc sẵn? Đó là
nhờ việc nhanh chóng phát triển các thể chế kinh tế và chính trị dung hợp
ngay sau khi giành được độc lập. Kể từ thời điểm đó, Botswana đã trở
thành một nước dân chủ, tổ chức các cuộc bầu cử thường xuyên và mang
tính cạnh tranh, đảm bảo được sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô và khuyến
khích sự phát triển của một nền kinh tế thị trường dung hợp. Và tất nhiên,
một câu hỏi hóc búa hơn, làm thế nào mà Botswana giữ được một nền dân
chủ và các thể chế đa nguyên vững vàng, và lựa chọn thể chế kinh tế dung
hợp trong khi hầu hết các nước châu Phi khác đều làm ngược lại? Để trả lời
câu hỏi này, chúng ta phải hiểu được cách thức thời điểm quan trọng, trong
trường hợp này là sự kết thúc thống trị của chế độ thực dân, đã tương tác
với thể chế hiện hữu của Botswana như thế nào.
