thường lui tới với Ngô Đình Cẩn. Dù sao thì đoạn văn trên cũng đã để lộ
thái độ chống đối Phật giáo Việt Nam của Cựu Hoàng Bảo Đại mà ta cần
tìm ra nguyên nhân nào đã thúc đẩy ông viết những điều đáng tiếc đó.
Mới 8 tuổi đầu, cậu bé Bảo Đại đã xa lìa tổ Quốc qua Tây du học, lại được
nuôi dưỡng dạy dỗ bởi vợ chồng viên Khâm sứ hồi hưu tên là Jean Charles,
một tên thực dân nổi tiếng. Thời làm Công sứ, Charles đã đánh phá Phong
trào Duy Tân ở Quảng Nam. Thời làm Khâm sứ Trung kỳ, y đã quyết định
hạ bệ vua Duy Tân và đày hai cha con Duy Tân ra khỏi Việt Nam. Lại nên
nhớ rằng Khải Định (cha Bảo Đại) nhờ vậy đã được lên ngôi sau khi Duy
Tân bị đi đày.
Suốt 12 năm trời sống tại Pháp, nhân cách và tư duy của chàng thanh niên
Bảo Đại đã bị điều kiện hóa trong cuộc sống văn minh vật chất Tây phương
giữa một quốc gia ngoan đạo với những ngôi giáo đường, những tòa chủng
viện nguy nga lộng lẫy, giữa những lâu đài, kiến trúc, kỷ niệm huy hoàng
của những triều đại vua chúa toàn là tín đồ Thiên Chúa giáo. Ông cũng đã
thành nhân giữa một xã hội mà Cha, Cố, Bà Xơ, Thầy Dòng là một giai tầng
có thế lực khiến các đảng phái chính trị và cả các chính quyền phải kiêng
nể. Đầu óc ngây thơ lại được tắm gội lâu ngày trong một môi trường Thiên
Chúa giáo, Bảo Đại như được đẩy vào cái thế chỉ biết hướng về niềm tin
Thiên Chúa giáo. Cho nên khi về nước, Bảo Đại đã cãi lời mẹ, cãi lại truyền
thống nhà Nguyễn, cãi lại Hội đồng Hoàng tộc để chỉ còn nghe theo thực
dân mà cưới một người nữ tín đồ đạo Ki Tô làm vợ.
Vì Thị Lan có đạo Ki Tô, gây nhiều trở ngại. Ngô Đình Thục cực lực chống
đối, vì theo đúng phép đạo Ki Tô, Bảo Đại phải “rửa tội” rồi mới được
thành hôn. Sau đó, Pháp dàn xếp cho một giáo sĩ ngoại quốc bí mật làm lễ
cưới theo phép đạo. Như thế, Bảo Đại trở thành vua Ki Tô giáo đầu tiên
trong lịch sử Việt Nam. (“Việt Nam Niên Biểu Nhân Vật Chí”, Chánh Đạo
Vũ Ngự Chiêu, sđd, tr.36-37).
Cuộc hôn nhân dị giáo đã kết thúc một cách mỹ mãn vì Giáo Hội La Mã có
thêm một tín đồ mới, lúc bấy giờ vợ chồng cựu Khâm sứ Charles mới về
Pháp như Bảo Đại đã khoe khoang trong cuốn Hồi ký của ông ta. (Le soir
du marriage, nous invitons Mr. et Mme Charles à diner. Estimant leur