Phạm Hồng Thái. Merlin thoát chết, Phạm Hồng Thái phải nhảy xuống
sông Châu Giang rồi chết đuối, nhưng sự kiện này đã có một tiếng vang rất
lớn.
Trong số những người Việt Nam sang Pháp để học hay bị động viên
phục vụ chiến tranh - chính quyền thuộc địa đã cưỡng mộ 10 vạn người
Việt Nam đi đánh trận ở Pháp, có nhiều người chịu ảnh hưởng của các trào
lưu chính trị ở Pháp. Một số chỉ hành động trong vòng ảnh hưởng của
những chính đảng cánh tả Pháp không chu trương làm cách mạng, trên cơ
sở tư tưởng dân chủ tư sản. Tiêu biểu nhất cho khuynh hướng này là Phan
Chu Trinh, vốn là một nhà nho yêu nước đã từng bị nhà cầm quyền thuộc
địa đày ra Côn Đảo trước khi đưa ông sang Pháp. Ông chủ trương đấu tranh
tìm bước để xóa bỏ các thể chế phong kiến, thiết lập các quyền tự do dân
chủ trong lòng chế độ thuộc địa nhằm diễn tiến dần dần đến tự chủ, tránh tư
tưởng đấu tranh vũ trang. Ông không thành lập chính đảng. Khuynh hướng
thứ hai chịu ảnh hưởng trực tiếp của Cách mạng Tháng Mười qua trung
gian phong trào công nhân Pháp.
Người đại diện kiệt xuất nhất của khuynh hướng này là Nguyễn Ái
Quốc(về sau lấy tên là Hồ Chí Minh). Đến Pháp và sống bằng những nghề
khác nhau, Nguyễn Ái Quốc đã tiếp xúc với nhiều đảng, nhóm và nhân vật
cánh tả Pháp, cùng nhiều chiến sĩ của các nước châu Phi và châu Á. Ông
cũng đã từng sang Hoa Kỳ và Anh quốc. Cuộc Cách mạng Tháng Mười
Nga và các tác phẩm của Lênin đã chỉ cho ông thấy rằng: Chỉ có chủ nghĩa
Mác - Lênin mới có thể là chìa khóa cho cuộc đấu tranh giải phóng của các
dân tộc thuộc địa. Là đảng viên của đảng xã hội Pháp, tại Đại hội Tours
tháng 12 năm 1920, ông đã chọn con đường gia nhập Đệ Tam Quốc tế và
thành lập Đảng Cộng sản Pháp. Ông viết bài đều đặn cho các báo Pháp
Nhân đạo, Đời sống thợ thuyền, lập ra tờ Người cùng khổ, tổ chức Hội liên
hiệp các dân tộc thuộc địa và viết Bản án chế độ thực dân Pháp. Hoạt động
đấu tranh và những bài viết của ông gây tiếng vang sâu sắc đến những
người Việt Nam cùng những kiều dân các nước thuộc địa khác ở Pháp và
đến dư luận ở Việt Nam. Năm 1923, ông rời nước Pháp, đi Liên Xô và đến
