71. Hai lần nổi danh của Hồ Tông Thốc
Hồ Tông Thốc người Diễn Châu, Nghệ An, sinh và mất năm nào không
rõ, chỉ biết dưới triều Trần Phế Đế (1377-1388), ông làm quan đến chức
Hàn lâm Học sĩ phụng chỉ
và thọ đến hơn 80 tuổi Sách Đại Việt sử kí
toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 9b) có ghi lại hai mẩu chuyện, phản ánh hai
lần nổi tiếng khác nhau trong cuộc đời của Hồ Tông Thốc.
Chuyện thứ nhất kể rằng, tuổi trẻ, Hồ Tông Thốc đỗ cao song tiếng tăm
chưa lớn lắm. Một hôm nhân tiết Nguyên Tiêu
, có vị đạo nhân ở kinh sư
tên là Lê Pháp Quan treo đèn đặt tiệc, mời khách văn chương đến dự rất
đông vui. Có rượu ắt phải có thơ, được chủ mời, Hồ Tông Thốc nhận thiếp
xin đề thơ, làm xong cả trăm bài thơ trong bữa tiệc. Khách dự tiệc xúm lại
xem, ai cũng thán phục. Từ ấy, tiếng tăm Hồ Tông Thốc vang dậy cả kinh
sư, được người đời kính trọng.
Chuyện thứ hai kể rằng, khi Hồ Tông Thốc còn làm chức An phó sứ, có
bòn rút của dân, việc bị phát giác. Vua Trần Nghệ Tông lấy làm lạ, thân hỏi
việc này, Hồ Tông Thốc lạy tạ thưa rằng: -Một người được ơn vua, cả nhà
ăn lộc trời!
Nghệ Tông chẳng những tha tội mà sau đó còn cho thăng chức nhiều lần,
Hồ Tông Thốc nhờ vậy mà làm chức đến Hàn lâm Học sĩ phụng chỉ kiêm
Thẩm hình viện sứ
.
Lời bàn
Lần thứ nhất, Hồ Tông Thốc nổi danh nhờ có thực tài. Lần thứ hai, Hồ
Tông Thốc nổi danh bởi lòng tham. Sử cũ công bằng, mỗi lần nổi danh một
cách nhưng đã là nổi danh thì đều phải ghi lại. Ở đây, chỉ có một người
không hề công bằng, đó là vua Trần Nghệ Tông. Mới hay, giữ đức thanh
liêm và giữ được sự minh bạch công bằng, quả là khó lắm. Cũng vì khó quá
mà cả đến Hoàng đế cũng không giữ được chăng?
