01. Hồ Quý Ly với đợt công phá đầu tiên vào triều Trần
Bởi có hai bà cô ruột cùng lấy vua Trần Minh Tông (1314-1329) một bà
là Hoàng phi Minh Từ, người sinh ra vua Trần Hiến Tông (1329-1341),
một bà là Hoàng phi Đôn Từ, người sinh ra vua Trần Duệ Tông (1372-
1377), nên Hồ Quý Ly rất được triều Trần biệt đãi. Đã thế, con gái của Hồ
Quý Ly là Hoàng hậu của vua Trần Thuận Tông (1388-1398), rồi bản thân
Hồ Quý Ly cũng lấy Công chúa Huy Ninh là con của vua Trần Nghệ Tông
(1370-1372) và em gái họ của Hồ Quý Ly lại lấy vua Trần Duệ Tông
(người sinh ra vua Trần Phế Đế) … cho nên, quan lại triều Trần thời Nghệ
Tông hầu như không ai không kiêng sợ Hồ Quý Ly.
Được Thượng hoàng Trần Nghệ Tông che chở và tin cẩn, Hồ Quý Ly
không còn coi ai ra gì nữa. Trong suốt thời gian Nghệ Tông làm Thượng
hoàng (từ năm 1372 đến năm 1394), Hồ Quý Ly đã gần như thao túng được
toàn bộ các hoạt động của triều đình, đồng thời dùng mọi cách để lần lượt
thủ tiêu những kẻ đối nghịch. Cuộc công phá có quy mô lớn đầu tiên của
Hồ Quý Ly vào triều Trần là việc lật nhào ngôi vị của vua Trần Phế Đế
(1377-1388). Sự kiện này diễn ra vào tháng 8 năm Mậu Thìn (1388) và
được sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 8, tờ 10-b và tờ 11 a) chép
lại như sau:
“Vua (đây chỉ Trần Phế Đế – ND) bàn mưu với Thái úy Ngạc (tức Trang
Định Vương Trần Ngạc – ND) rằng: -Thượng hoàng tin yêu ngoại thích là
Quý Ly, cho hắn mặc sức làm gì thì làm, nếu không lo trước đi thì sau sẽ rất
khó chế ngự.
Con của Vương Nhữ Chu là (Vương) Nhữ Mai lúc ấy đang hầu Vua học,
nhân đó biết mà tiết lộ mưu này nên Hồ Quý Ly biết được. Đa Phương (con
Sư Tề, em kết nghĩa của Hồ Quý Ly – ND) khuyên Hồ Quý Ly tránh ra núi
Đại Lại (tức núi Kim Ân, thuộc Vĩnh Lộc, Thanh Hóa – ND) để chờ xem
biến động thế nào. Phạm Cự Luận nói: -Không được. Một khi đã ra ngoài
(kinh thành) thì khó mà lo nổi chuyện sống còn.
