mà nói rằng: -Nó thấy quân ta tới, tự biết là không kháng cự nổi vì quân nó
ít, thế nào nó cũng để Hoàng Đình Ái đi chặn hậu. Hỡi các tướng sĩ, hễ
người nào dấn thân cố sức đuổi kịp quân địch, bắt sống được tướng giặc
hoặc bắt được voi là công hạng nhất, về triều sẽ tâu xin thăng chức và trọng
thưởng.
Tướng Mạc cậy có quân đông, hăng hái tranh nhau tiến lên phía trước,
không hề nghĩ gì đến kẻ đi sau, đua nhau đánh đuổi (quân Nam triều) đến
tận chỗ hiểm của núi Tam Điệp. Ba tiếng súng lệnh nổ vang, quân mai phục
nhất loạt vùng dậy. Khi ấy, Tiết chế Trịnh Tùng cũng tung đại quân ra đánh,
cả bốn mặt cùng tấn công, toàn quân theo đúng trận đồ, không hề sai lạc.
Giặc tan vỡ phải chạy dài, bị chém hơn một ngàn thủ cấp, bị bắt sống hơn
sáu trăm tên. Tướng nhà Mạc lo sợ, thu nhặt tàn quân chạy về Kinh Ấp
quan quân (Nam triều) toàn thắng, kéo về Thanh Hoa”.
Lời bàn
Kẻ đang mạnh mà nông nổi, thường quên rằng, mình cũng từng có lúc là
kẻ yếu và nếu không như vậy thì biết đâu, đến một lúc nào đó, mình cũng
sẽ là kẻ yếu. Kẻ đang yếu mà nông nổi lại kém ý chí thì thường quên rằng,
cũng đã có lúc mình từng là kẻ mạnh, và nếu không như vậy, thì biết đâu,
đến một lúc nào đó, mình cũng sẽ là kẻ mạnh. Thiên hạ cứ đổ hết cho con
tạo xoay vần, biết đâu, con tạo của ta cũng chính là ta vậy.
Trong trận này, nhà Mạc nói chung và tướng Mạc Đôn Nhượng nói
riêng, đúng là kẻ mạnh mà nông nổi, thảm bại thì có gì là lạ đâu. Nam triều
quyết đánh suốt mấy chục năm trời để giành quyền bá chủ, thế cũng đáng
gọi là có ý chí. Trịnh Tùng dùng quân ít mà đại thắng Bắc triều quân đông,
thế cũng đáng gọi là có tài. Chỉ tiếc là Bắc triều hay Nam triều thì cũng đều
là dòng dõi con Hồng cháu Lạc, nào có vẻ vang gì chuyện nồi da nấu thịt
này đâu.
Đoạn sử này nhoè nhoẹt, hình như khi viết đến đây, sử gia xưa đã phải
rầu rĩ, bất đắc dĩ mà gật đầu khen tài, để mặc cho dòng nước mắt nặng lòng
thương đời chảy mãi.
