Lời trước lúc lâm chung, thường ở hai thái cực đối nghịch, hoặc rời rạc
và ngớ ngẩn đến vô nghĩa, hoặc sâu sắc và thông thái đến độ bất ngờ. Di
chúc của Mạc Ngọc Liễn đáng xếp vào loại thứ hai.
Mạc Ngọc Liễn quy hết nguyên nhân thất bại cho mệnh trời. Xin chớ
trách ông vì thời ông là thời người ta thường nghĩ như vậy, ông có phải là
ngoại lệ đâu, cổ nhân mà!
Phải đến lúc sắp tắt thở, Mạc Ngọc Liễn mới biết xót thương cho thân
phận của dân đen, chút nhân từ đến với ông quá muộn màng, nhưng dẫu
sao thì cũng đã đến, đó thực sự là phần an ủi cho chính ông, vì dưới đấng
cao xanh, ông cũng là một con người!
Lời khuyên tạm lánh để chờ mệnh trời, tỏ rõ rằng đến chết, ông vẫn
không quên mối thâm thù với Nam triều, nhưng, cho dẫu việc trả thù có
khó khăn gian khổ đến bao nhiêu cũng không được dại dột đi cầu viện. Ắt
hẳn là bình sinh, ông phải nếm bao cay đắng tủi nhục khi đi cầu cạnh người
nên mới thấm thía mà thành thật nói lời trăn trối như vậy. Vâng, quả đúng
là kẻ nào vì quyền lợi ích kỉ của cá nhân và dòng họ mà cam tâm rước giặc
ngoại xâm về dày xéo đất nước, thì kẻ đó đã phạm tội lớn đến độ “không gì
so được”, trời sẽ không dung và đất cũng chẳng tha.
Lời vàng ngọc rành rành trong sử sách, nhưng, những kẻ say sưa với
cuộc tranh hùng, chỉ nhìn chăm chăm vào cổ đối phương để vung gươm lên
chém, có ai ngó ngàng gì tới sử sách đâu.
