đầu cán có ngù
, tết bằng lông – ND) và Hoàng Việt (là cái búa vàng, vật
nhà vua dùng khi đi đánh dẹp – ND). Tùng được mở phủ chúa và lập bộ
máy quan lại riêng. Từ đấy, chính sự trong nước do Tùng quyết định, của
cải, thuế khóa và quân lính … hết thảy đều dồn vào phủ chúa. Phần vua Lê
chỉ có một ngàn xã làm bổng lộc, gọi là thượng tiến, quân lính túc trực và
hộ vệ trong nội điện chỉ có 5000 người, 7 thớt voi và 20 chiếc thuyền rồng.
Nhà vua chỉ còn mặc áo long bào, cầm hốt ngọc để nhận lễ triều yết mà
thôi …
Tùng nhận sách phong xong thì vào triều lạy tạ vua Lê. Khi về phủ chúa,
trăm quan đều lạy mừng, Tùng mở đại yến và ban thưởng tiền, lụa cho
quan lại, kẻ nhiều người ít khác nhau. Họ Trịnh đời đời được tập phong
tước Vương là bắt đầu từ Tùng vậy.
Lời phê: Nhà Lê lúc bấy giờ cũng chẳng khác gì nhà Chu (Trung Quốc –
ND), chỉ ngồi giữ ngôi (chứ chẳng có quyền lực gì). Khi ấy, bề tôi đầy cả
một triều đình, vậy mà không hiểu tại sao lại để sự tệ hại chất chứa đến như
thế.
Lời cẩn án: Từ khi Tùng làm việc bạo ngược là giết vua (nói việc Trịnh
Tùng giết vua Lê Anh Tông – ND), sách này chỉ chép là Trịnh Tùng không
mà thôi, tất cả quan tước của hắn đều bị tước bỏ. Đến đây, hắn còn cả gan
xưng Vương, thì không còn lời chê trách nào nặng nề hơn được nữa, bèn
tước bỏ họ của hắn (là Trịnh, rồi chỉ chép tên là Tùng nữa thôi)”.
Lời bàn
Các sử gia xưa nặng lời phê phán các chúa Trịnh nói chung và Trịnh
Tùng nói riêng. Lời phê ấy quả là không sai, nhưng bảo là đúng thì cũng
chưa hẳn. Khởi đầu, Nguyễn Kim tôn lập Lê Ninh lên ngôi, ấy là vua Lê
Trang Tông, chẳng qua cũng chỉ vì Lê Ninh đích thị là dòng dõi nhà Lê mà
thôi. Vả chăng, các vua Lê lúc bấy giờ đều trẻ người non dạ, lo cho riêng
thân còn chưa được, huống chi chuyện lo cho giang sơn xã tắc? Vua Lê dẫu
có muốn thực sự làm vua cũng chẳng được. Trông cậy vào các quan ư?
Trên đời này, chẳng có gì nhục nhã bằng việc phải quỳ lạy những kẻ kém
cỏi hơn mình, cho nên, xin hãy rộng lòng thể tất cho các quan thuở trước.
