ơn sứ quân đã tôn tôi làm Thành hoàng đất này. Nhân đây, tôi xin khuyên
sứ quân rằng: nếu ngài hết lòng dạy dỗ cho dân cư trong thành thì mới là
người xứng chức và có lòng nhân chính.
Lý Nguyên Gia chắp tay vái tạ và xin vâng rồi dò hỏi họ tên nhưng cụ
già không đáp. Lý Nguyên Gia giật mình thức giấc và mới biết đó là mộng.
Sau, đến thời Cao Biền đắp thành Đại La, cũng nghe tiếng anh linh của
Vương, bèn sắm sửa lễ vật tới tế, tôn vương làm Đô phủ Thành hoàng Thần
quân.
Vua Lý Thái Tổ dời kinh đô ra thành Đại La, đổi gọi Đại La là Thăng
Long. Nhà vua thường nằm mơ thấy một cụ già đầu bạc, đứng trước bệ
rồng mà tung hô vạn tuế. Nhà vua gạn hỏi họ tên, Vương mới thực lòng tâu
lên. Nhà vua cười nói: -Tôn thần muốn giữ hương khói mãi mãi hay sao?
Vương đáp: -Chỉ mong thánh thọ bền lâu, cơ đồ vững chắc, trong ngoài
yên vui. Đó chính là hương khói đời đời rồi vậy.
Vua tỉnh dậy, sai quan đến tế, phong Vương làm Quốc đô Thăng Long
Thành hoàng Đại vương. Từ đó, dân cư trong vùng đến cầu đảo hoặc thề
nguyền, hết thảy đều linh ứng. Năm Trùng Hưng thứ nhất (tức năm 1285),
nhà vua (Trần Nhân Tông) gia phong hai chữ Bảo Quốc, đến năm Trùng
Hưng thứ tư (tức là năm 1288), gia phong hai chữ Hiển Linh và sau, đến
năm Hưng Long thứ hai mươi mốt (tức năm 1313), vua (Trần Anh Tông)
lại gia phong thêm hai chữ Định Bang nữa”.
Lời bàn
Trong trường hợp đại loại như thế này, hiểu được lai lịch tên làng và tên
sông, không phải chỉ đơn giản là hiểu thêm được một tên gọi thân thương
nào đó. Tên sông và tên làng ấy là biểu tượng của lòng nhân ái và nghĩa khí
ở đời, kính cẩn tôn thờ là chí phải.
Tiếng nói nửa như nhắc nhở, nửa như cảnh cáo của cụ già trong giấc mơ
của Lý Nguyên Gia, nào có khác gì tiếng nói của trăm họ bị trị đương thời?
Sau Lý Nguyên Gia, đến cả những quan đô hộ khét tiếng như Cao Biền
