trĩ, phải ở trong nhà kín chớ không ra ngoài. Đặng Thị (Huệ) ở trong cung
sắp đặt mọi việc, bè đảng cùng giữ trọng trách, trong khi đó, (Trịnh) Cán lại
còn quá thơ ấu nên ai cũng lấy làm lo.”
Lời bàn
Bề ngoài, có vẻ như Trịnh Sâm thuận theo lời tâu xin của quần thần, sớm
định ngôi Thế tử để yên lòng người, nhưng thực ra, những quần thần kia
chẳng qua chỉ là tay chân của Đặng Thị Huệ, rốt cuộc, Trịnh Sâm chỉ là con
rối, bị lòng tham của những kẻ tầm thường giật dây đó thôi. Kẻ vô đạo
thường hay nói lời nhân nghĩa, như lời Trịnh Sâm trả lời Thái phi Nguyễn
Thị, kể cũng là lời nhân nghĩa đó thôi, có điều, trên thì coi khinh nhà vua
và bất kính với mẹ, dưới thì rẻ rúng quần thần. Trịnh Sâm quả là kẻ vô đạo
nổi bật trong số những kẻ vô đạo vậy.
Những người quyết chí tôn lập Trịnh Cán đều không phải vì ngôi vị của
Trịnh Cán mà là vì … chính họ. Đặng Thị Huệ thì vì ngôi Thái phi của
mình, Hoàng Đình Bảo thì vì quyền khuynh loát bá quan của ông, những
người khác thì vì tham vọng thăng quan tiến chức kiểu ngang tắt của họ,
đến như Trịnh Sâm mà quyết chí lập Trịnh Cán cũng chỉ vì nặng lòng cưng
chiều Đặng Thị Huệ đó thôi.
Bao kẻ trong phủ chúa có chung một cái cớ tệ hạị để vụ lợi, thế nhưng lại
chẳng có chung nổi một chút lòng xót thương đến xã tắc, khiếp thay!
