quá cũng chỉ như bắt một đứa trẻ con. Hãy tạm nghỉ rồi đánh đuổi sau cũng
không có gì là muộn.
(Nguyễn) Duật đang chạy, ngoái nhìn chẳng thấy quân của (Hoàng)
Phùng Cơ đuổi theo, bèn thu quân quay lại, dàn thành thế trận mà đánh.
Khi ấy, quân của (Hoàng) Phùng Cơ đang ăn cơm, không ai kịp trở tay, chỉ
bỏ chạy tan tác, bỏ lại (Hoàng) Phùng Cơ cùng với con trai (là Hoàng
Phùng Gia) chơ vơ trên mình voi. Hai cha con cố sức đánh quân của
(Nguyễn) Duật đã khép chặt vòng vây cả bốn phía. Đúng lúc đó, (Nguyễn)
Hữu Chỉnh cũng cho quân ập đến. Quân Thiết Đột được lệnh xông lên, cứ
nhè (Hoàng) Phùng Cơ mà bắn tới tấp. (Hoàng) Phùng Cơ bị thương, té
nhào từ trên bành voi xuống, bị bắt và bị giải về kinh đô. Khi (Hoàng)
Phùng Cơ sắp bị đem đi chém, Nhà vua nghĩ đến chút công lao đánh bọn
(Nguyễn) Mậu Nễ trước kia nên cho (Hoàng) Phùng Cơ được uống thuốc
độc mà chết”.
Lời bàn
Trước thì theo Nguyễn Hữu Cầu, sau lại theo về với vua Lê – chúa Trịnh,
tuy được chúa Trịnh tin dùng, ban cho chút chức tước để vênh vang với
thiên hạ, nhưng, Hoàng Phùng Cơ hỡi, danh tiết rẻ rúng ấy đáng xếp vào
hạng nào?
Trong mọi việc cần phải cẩn trọng, không có gì cần cẩn trọng hơn việc ra
trận, bởi đây là chuyện sống chết, chuyện máu xương. Lính ra trận mà bất
cẩn thì không vong mạng cũng mang thương tích cùng mình, sau đó hối
tiếc cũng chẳng ích lợi gì nữa. Tướng cầm quân ra trận mà bất cẩn thì đại
bại hoặc tử vong là chuyện thường, mối nguy thật khó mà lường được.
Hoàng Phùng Cơ không phải chỉ là bất cẩn mà là chủ quan, ngạo mạn,
thắng mới lạ chớ thua thì có gì là lạ đâu. Hóa ra, con người danh tiết rẻ
rúng này cũng để lại cho đời một bài học: chủ quan ngạo mạn là kẻ thù
nguy hiểm nhất của bất cứ ai.
Hoàng Phùng Cơ nhân danh hoàng đế nhà Lê để dấy quân, còn vua Lê
Chiêu Thống thì nhân danh một hoàng đế hữu danh vô thực đang sống
chẳng khác gì bị quản thúc trong hoàng thành, cho phép Hoàng Phùng Cơ
