Tháng 5 mùa hạ, năm Nhâm Tí, niên hiệu Thanh Càn Long thứ 57 (tức
năm 1792 – ND) Nguyên tử qua đời (vì bệnh đậu mùa – ND), Nhà vua
cũng không được khoẻ. Ngày Ất Tị (ngày 16) tháng 10, mùa đông, năm
Quý Sửu, niên hiệu Thanh Càn Long thứ 58 (tức năm 1793 – ND), Nhà vua
trở bệnh nặng, liền cho mời bọn (Lê) Duy Khang, Phạm Đình Thiện và
Đinh Nhã Hành đến, trối trăng rằng: -Vận nước suy vi, ta không biết liều để
giữ, phải nương tựa đất khách quê người, tính kế khôi phục nhưng chẳng dè
lại bị lừa gạt, uất hận đến độ không sao kể xiết. Mai sau, nếu trong các
ngươi có ai về nước được thì đem nấm xương của ta về táng ở đó để tỏ ý
trở về của ta.
Bầy tôi lạy khóc và xin theo mệnh lệnh. Chốc lát, vua mất”.
Lời bàn
Triều Lê khởi đầu bằng những võ công hiển hách, quét sạch giặc đô hộ
phương Bắc ra khỏi bờ cõi, khiến cho “càn khôn bĩ rồi lại thái, nhật nguyệt
hồi rồi lại minh
“ và tên tuổi của người sáng lập ra triều Lê là Lê Lợi ngời
ngời trong sử sách. Tiếc thay, triều Lê lại kết thúc bằng Lê Chiêu Thống, kẻ
đi rước giặc phương Bắc về, hèn hạ với quân xâm lăng nhưng lại tàn bạo
với đồng bào ruột thịt, bị trừng trị nhục nhã, thân bại danh liệt, ngàn thu
chưa dễ ai quên.
Ngày tàn của Lê Chiêu Thống trên đất Trung Quốc, khỏi bàn cũng đủ rõ,
Khinh thay!
