31. Thân Văn Nhiếp bốn lần dâng sớ can vua
Thân Văn Nhiếp sinh năm Quý Sửu (1793), mất năm Tân Dậu (1861)
thọ 68 tuổi. Ông người làng Yên Lỗ, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên,
là con của Thân Văn Quyền, em của Thân Văn Soạn, Thân Văn Duy, là anh
của Thân Trọng Tiết, và là ông nội của Thân Trọng Cảnh. Năm Thiệu Trị
thứ nhất (Tân Sửu, 1841), Thân Văn Nhiếp đỗ thủ khoa trường Hương
Thừa Thiên, từ đó, ông bắt đầu cuộc đời làm quan, từng trải thờ hai đời vua
là Thiệu Trị (1841-1847) và Tự Đức (1848-1883). Khác với cha là Thân
Văn Quyền, lí lịch một đời làm quan của Thân Văn Nhiếp trong sạch hơn
nhiều. Ông là người thanh liêm và đặc biệt là rất cương trực. Thời Tự Đức,
ông đã bốn lần dâng sớ can vua, lời lẽ nhún nhường rất chừng mực nhưng
cũng rất kiên quyết. Sách Đại Nam chính biên liệt truyện (Nhị tập, quyển
28) đã trân trọng ghi lại những lời sớ của ông. Nay, xin theo sách này giới
thiệu lại như sau:
Tờ sớ thứ nhất, Thân Văn Nhiếp dâng vua Tự Đức năm Nhâm Tí (1852).
Bấy giờ, ông đang giữ chức Thự Án sát Bình Định. Nghe tin vua Tự Đức
cho xây đựng nhiều lâu đài cung điện và những nơi ăn chơi, ông dâng sớ
can ngăn rằng: “Nói là nơi tiêu khiển nhất thời, vậy mà sao làm nhà thuỷ tạ
hứng mát lại kéo dài nhiều tuần? Làm vườn sau đua ngựa, tiếng là để khó
nhọc tập luyện võ nghệ mà thực chỉ là nơi rong ruổi chơi vui. Đến như việc
xây đắp từng có lệnh hoãn, sao có lúc vẫn thấy làm? Khi gỗ đã cạn sao nỡ
ép mua giá hạ của dân, khiến cho dân quẫn bách? Binh lực giờ đây đã mỏi
mệt, nghiêm lệnh không được trốn tránh, nhưng xem ra thì họ còn đó cũng
như không vậy. Lại nói gần đây, triều đình cho người đi mua hàng hóa của
nhà Thanh, hàng năm tốn đến bạc vạn, đã thế lại còn cho người đi hỏi han
châu báu khắp các tỉnh. Ai tâu điều gì thì vặn hỏi bắt trả lời, như vậy, người
cương trực thì thấy là thánh minh khoan dung (muốn rõ sự lí), nhưng,
những người thấp kém hơn thì lại vì thế mà ngần ngại. Hẳn nhiên, cao thấp
khó sánh, nhưng, lời trái ngược nhau không phải là không có chút ích lợi
gì. Nếu (bệ hạ) cứ vặn hỏi, sau, dẫu ai có muốn tâu cũng đều sợ bị tội, như
thế thì chưa phải là thông suốt đạo trị nước và hiểu tình của kẻ dưới vậy.
