68. Phép ứng xử của Trần Nguyên Đán
Từ đời Trần Duệ Tông (1372-1377), nhờ khôn khéo, lại cùng nhờ có
chút tài, Hồ Quý Ly được thăng quan tiến chức rất nhanh. Khoảng cuối đời
Trần Phế Đế (1377-1388), Hồ Quý Ly thực sự là một quyền thần, thao túng
mọi hoạt động của triều chính. Trước, hai bà cô ruột của Hồ Quý Ly (cũng
là hai chị em ruột) đều là Hoàng phi của vua Trần Minh Tông. Bà Minh Từ
sinh ra vua Trần Hiến Tông và vua Trần Nghệ Tông, còn bà Đôn Từ thì
sinh ra vua Trần Duệ Tông. Sau, con gái của Hồ Quý Ly lại là Hoàng hậu
của vua Trần Thuận Tông. Em gái họ của Hồ Quý Ly lấy Trần Duệ Tông,
sinh ra Trần Phế Đế. Đó là chưa nói bản thân Hồ Quý Ly cũng lấy Công
chúa Huy Ninh là con gái của vua Trần Nghệ Tông …
Dựa vào mối quan hệ hôn nhân phức tạp này. Hồ Quý Ly từng bước
củng cố địa vị của mình, quý tộc và quan lại đương thời, ai cũng lấy đó làm
mối lo hàng đầu, nhưng không sao trừ diệt được.
Quan Tư đồ Trần Nguyên Đán (ông nội của Trần Nguyên Hãn và cũng là
ông ngoại của Nguyễn Trãi) thấy nguy cơ họ Trần mất ngôi là điều không
thể tránh khỏi, bèn tính kế giữ thân. Năm Ất Sửu (1385), nghĩa là năm vừa
tròn sáu chục tuổi, Trần Nguyên Đán xin về trí sĩ ở Côn Sơn (Hải Dương).
Trước khi xa lánh chính trường, Trần Nguyên Đán đem các con là Mộng
Dữ, Thúc Giao và Thúc Quỳnh gởi gắm cho Hồ Quý Ly. Đáp lại, Hồ Quý
Ly cũng đem Công chúa Hoàng Trung gả cho Mộng Dữ và cho Mộng Dữ
làm chức Đông cung phán thủ
, các em của Mộng Dữ là Thúc Giao và
Thúc Quỳnh đều được làm Tướng quân. Công chúa Hoàng Trung vốn là
con của cố tôn thất Trần Nhân Vinh và Công chúa Huy Ninh. Khi Nhân
Vinh mất, vua Trần Nghệ Tông đem Huy Ninh gả cho Hồ Quý Ly. Bởi vậy,
với Công chúa Hoàng Trung, Hồ Quý Ly là bố dượng, còn đối với Trần
Nguyên Đán, Hồ Quý Ly là chỗ thông gia. Năm Canh Thìn (1400), Hồ Quý
Ly ép vua Trần Thiếu Đê (1398-1400) nhường ngôi cho mình. Nhà Trần
dứt và nhà Hồ được dựng lên kể từ đấy. Thiếu Đế vốn là cháu ngoại của Hồ
Quý Ly nên không bị giết, song, tôn thất họ Trần thì mắc họa kể cũng
