25. Phan Thiên Tước và ý thức về chức phận của mình
Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ, quyển 11, tờ 29 a-b) có đoạn chép
như sau:
“Ngày 18 (tháng 9 năm ất Mão, 1435 – ND), triều đình nghị bàn riêng về
các ngạch thuế. (Triều đình định rằng), người có đất bãi trồng dâu và có
ruộng cấy lúa, nếu là quân thì cấp cho 5 sào đất bãi dâu, nếu là dân thì cấp
cho 4 sào để làm sản nghiệp. Tất cả được miễn thuế, trừ những người
không vợ hoặc góa chồng. Phan Thiên Tước nói: -Người không vợ và góa
chồng là hạng người phải được nhà vua thương đến. Nay bệ hạ ban ân huệ
cho khắp quân dân mà những hạng đó không được hưởng, thế ra họ không
phải là dân của vua ư?
Quan Đại tư đồ là Lê Sát nói: -Quân và dân là những hạng người dốc sức
làm việc, chớ bọn người không vợ hoặc góa chồng thì nhà nước được cậy
nhờ gì mà phải miễn thuế cho họ. Vả chăng, khi còn Tiên đế (tức còn Lê
Lợi – ND), Tiên đế cũng chưa từng giảm nhẹ cho ai, vậy mà sao ông im
lặng, chẳng nói gì, nay nhà nước đã định thành quy chế rõ ràng thì ông lại
bàn cãi mãi là sao?
(Phan Thiên) Tước trả lời: -Khi còn Tiên đế, Tước này chưa phải là
Ngôn quan, nay Tước giữ chức này thì phải nói. Mà tôi cũng chỉ nói điều
hay cho nhà nước chớ có mưu lợi riêng gì cho tôi đâu.
Bấy giờ, triều đình mới cho những người không vợ hoặc giả là góa
chồng được miễn thuế 3 sào”.
Lời bàn
Làm những việc không thuộc chức trách của mình thì nếu không phạm
thượng, ắt cũng giẫm phải chân đồng liêu mà những việc thuộc chức phận
của mình tất không thể chu toàn tốt đẹp. Ở đời, những người nghiêm cẩn và
mực thước. coi vậy mà chẳng có bao nhiêu. Lời Phan Thiên Tước ắt không
phải chỉ là lời bàn với bá quan đương thời, mà còn là lời có ích chung cho
tất cả những ai sắp bước vào hoạn lộ, cho nên sử mới ghi lại đó thôi.
