33. Vụ án Lệ Chi Viên
Tháng 7 năm Nhâm Tuất (1442) vua Lê Thái Tông đi duyệt binh ở thành
Chí Linh (Hải Dương). Lúc ấy, đất nước đang hồi thái bình, Nhà vua thì
đang ở độ tuổi thanh xuân sung sức, không ai nghĩ rằng đó là chuyến tuần
du cuối cùng của Nhà vua, nhưng tiếc thay, sự thực lại như vậy. Vua Lê
Thái Tông đã đột ngột qua đời tạt Lệ Chi Viên (Gia Lương, Bắc Ninh) vào
đêm mồng 4 tháng 8 (1442), khi đang trên đường trở về kinh đô, hưởng
dương 19 tuổi. Sau cái chết đột ngột của Nhà vua, một vụ án lớn đã xảy ra
và kết quả là cả ba họ của Nguyễn Trãi đã bị tru di một cách thảm khốc. Sử
thường gọi đó là vụ án Lệ Chi Viên. Sách Đại Việt sử kí toàn thư (bản kỉ,
quyển 11, tờ 55 a-b và tờ 56 a-b) chép như sau:
“Ngày 27 (tháng 7 năm 1442 – ND), Vua tuần du về phía Đông, đến
thành Chí Linh (Hái Dương – ND) để thân duyệt quân đội. Nguyễn Trãi
(lúc này đã nghỉ hưu ở Côn Sơn, Hải Dương – ND) mời Vua về ngự ở chùa
Côn Sơn (tức chùa Tư Quốc cũ, do Thiền sư Pháp Loa, người đời Trần
dựng lên – ND). Chùa này nằm trong làng của Nguyễn Trãi. Vua đi thuyền
từ bến Đông, vào sông Thiên Đức đến khu mộ Bạch Sư thuộc Cầu Bông,
xã Đại Toán, huyện Quế Dương thì thuyền ngự không sao đi được nữa.
Quan quân lấy hết sức mà kéo, thuyền vẫn nằm yên, cứ y như có người
đang níu thuyền lại. Vua bèn sai Trung sứ đi hỏi khắp các vị bô lão quanh
vùng, xem đất này có vị thần nào không. Các vị bô lão thưa rằng: -Xưa, có
người là Bạch Sư rất tinh thông pháp thuật. Khi mất, chôn ở bờ sông,
thường rất linh hiển, người xứ này vẫn tế thần long trọng lắm.
Trung sứ hỏi: -Tế thần bằng gì?
Các vị bô lão trả lời: -Tế bằng bê con.
Trung sứ về tâu vua. Vua sai đem con bê con đến tế thần, tế xong thuyền
ngự mới đi được.
Tháng 8, ngày Mồng 4, vua về đến Lệ Chi Viên (tên nôm là Trại Vải –
ND), thuộc huyện Gia Định (nay thuộc Gia Lương, Bắc Ninh – ND) thì
bỗng bị bạo bệnh rồi mất.
