06. Chuyện Mỹ Lương, Văn Lan, Nghĩa Sơn và người vợ của
Trương Trà
Mỹ Lương, Văn Lan và Nghĩa Sơn là ba anh em ruột, quê ỏ làng Phổ
Hành, huyện Khang Lộc (Thuận Hóa), không rõ họ và tên thật là gì, còn vợ
của tướng quân Trương Trà, người họ Trần, quê ở làng Diêm Tràng, huyện
Phú Vang (Thuận Hóa). Trong chỗ đẩy đưa không ngờ của thế cuộc, năm
Tân Mùi (1571), những con người này đã gặp nhau trong một câu chuyện
đáng để cho hậu thế lưu tâm. Sách Khâm định Việt sử thông giám cương
mục (Chính biên, quyển 28, tờ 29 và 30) ghi lại như sau:
“Mỹ Lương và hai em là Văn Lan và Nghĩa Sơn, nhờ có công dâng thóc
đóng góp cho họ Trịnh, nên được bổ làm quan, chuyên lo việc thu tô thuế.
Sau, nhờ có công, Mỹ Lương được làm đến chức Tham đốc
, còn Văn
Lan và Nghĩa Sơn đều được làm tới chức Thự vệ.
Khi quân nhà Mạc vào cướp phá Nghệ An, đất Thuận Hóa cũng bị náo
động. Mỹ Lương nhân đó, định đánh úp đất Vũ Xương (nay thuộc Quảng
Trị – ND) rồi đem quân ra hàng nhà Mạc. Mỹ Lương sai em là Văn Lan và
Nghĩa Sơn, đem quân mai phục ở Minh Linh (nay thuộc Quảng Trị – ND)
còn mình thì lẻn theo đường núi đến khu Cầu Ngói ở huyện Hải Lăng (cũng
thuộc Quảng Trị – ND), hẹn ngày cùng nhau đánh từ hai phía đánh lại.
Thái Tổ Gia Dụ Hoàng đế (chỉ Nguyễn Hoàng – ND) biết rõ âm mưu của
chúng, bèn sai Phó tướng là Trương Trà đi đánh Nghĩa Sơn, còn Gia Dụ thì
tự mình thống lãnh quân lính, bí mật đến Cầu Ngói đánh úp Mỹ Lương, đốt
hết doanh trại của chúng. Mỹ Lương chạy trốn nhưng bị Gia Dụ bắt được
và đem chém.
Trương Trà đến Phúc Thị đánh nhau với Nghĩa Sơn, bị Nghĩa Sơn bắn
chết. Người vợ của Trương Trà là Trần Thị, sôi sục căm thù, liền cải trang
giả làm đàn ông, xông ra trận đốc chiến và bắn chết được Nghĩa Sơn. Bọn
Văn Lan chạy trốn về được với họ Trịnh.
Gia Dụ kéo quân về, phong Trần Thị làm Quận Phu nhân”.
Lời bàn
