48. Lời tâu của Nguyễn Hữu Dật
Tháng ba năm Ất Mùi (1655), cuộc ác chiến lần thứ năm giữa Đàng
Trong với Đàng Ngoài bùng nổ. Đây là lần đầu tiên cũng là lần duy nhất,
Đàng Trong chủ động đem quân tấn công Đàng Ngoài. Đến tháng 2 năm
Bính Thân (1656), quân Đàng Trong do Nguyễn Hữu Tiến làm Tiết chế,
Nguyễn Hữu Dật làm Đốc chiến, đã ồ ạt tiến đánh tới tận Nghệ An, giành
được nhiều thắng lợi rất quan trọng. Tin ấy báo về, khiến chúa Nguyễn
Phúc Tần mừng vui phấn chấn. Tháng 6 năm 1656, Nguyễn Phúc Tần thân
đem đại binh ra châu Bắc Bố Chính để tiếp ứng và cũng tại đây, chúa
Nguyễn Phúc Tần đã nhận được lời tâu chí tình và sâu sắc của quan Đốc
chiến là Nguyễn Hữu Dật. Sách Đại Nam thực lục (Tiền biên, quyển 4) cho
biết:
“Nguyễn Hữu Dật đến hành tại để yết kiến. Chúa hỏi về việc binh, Hữu
Dật liền đem hết mọi tình trạng ra tâu bày. Nhân đó, Hữu Dật tâu rằng: -
Dụng binh đã hai năm nay mà chỉ mới lấy được bảy huyện của Nghệ An.
Thắng đã khó mà chi phí cũng rất nhiều. Nay, thế chưa thể cho phép nhân
đó mà đánh tiếp được, vậy, xin đắp lũy ở phía nam sông Lam để giữ đất
chờ thời. Vả chăng, việc dụng binh trước hết phải nhờ đến tướng. Nay,
những người cầm quân phần nhiều là bậc thân cận (của Chúa), có người
không giữ kỉ luật, đi đứng không phải phép, có người dung túng cho quân
sĩ cướp bóc để mất lòng dân … như thế là không hợp với đạo toàn thắng.
Xưa, Hàn Tín, Bành Việt và Anh Bố (cả ba đều là danh tướng của nhà Hán,
Trung Quốc) là tướng trí dũng, (một lòng) giúp nhà Hán làm nên cơ nghiệp,
mà họ nào có ai là người đất Phong, đất Bái (đất quê hương của Hán Cao
Tổ) đâu? Thần dám kính xin Chúa, nên cẩn thận chọn kĩ các tướng có tài
phương lược để giao việc cầm quân, bất kể đó là thân hay sơ, còn những
người dù là họ hàng cố cựu mà không hiểu việc binh thì chỉ nên hậu đãi
bổng lộc suốt đời chứ không thể để họ giữ binh quyền. Được như vậy, việc
sai dùng người đều xứng tài của họ, đánh đâu thắng đó.
Chúa là phải, thưởng cho (Nguyễn Hữu Dật) vàng bạc và thanh bảo kiếm
rồi sai đến quân thứ.”
